Mesdag en Berg

In 1887 was de uit Groningen afkomstige, doopgezinde bankierszoon Hendrik Willem Mesdag zesenvijftig jaar. Hij woonde met zijn vrouw, de schilderes Sina Mesdag – van Houten, in een nieuwe atelierwoning aan de Laan van Meerdervoort in Den Haag. Boven zijn schouw stond te lezen 'Kunst is godesdienst'. Sinds zijn doek Brisants du Mer op een tentoonstelling in de Salon de Paris door o.a. Jean François Millet met een Gouden Medaille was onderscheiden, genoot hij in binnen- en buitenland grote reputatie als zeeschilder.
De schilderes Betzy Berg werd in 1887 zevenendertig jaar. Ze kwam uit het plaatsje Aurskog in Noorwegen. Haar vader was een welgesteld en diep religieus grondbezitter, die de artistieke ambities van zijn dochter niet aanmoedigde.

Ze was als meisje naar het hoge noorden vertrokken om in Finnmark onder de Lappen als verpleegster en evangeliste te werken. Maar de drang om de woeste pracht van de zee te schilderen was te sterk. In 1875 reisde ze naar Oslo en volgde daar enkele cursussen aan de Koninklijke Tekenschool. Voor vrouwen bleven de leslokalen voor het werken met olieverf en modeltekenen echter gesloten. Zes jaar later verliet Betzy Berg Skandinavië en vestigde zich in München, waar ze lessen volgde bij de Noorse schilder Otto Sinding. Toen ze op een tentoonstelling oog in oog kwam te staan met het werk van Hendrik Mesdag ontdekte ze een heftige zielsverwantschap: ook zij had een passie voor de zee en vooral voor de golven die stuksloegen op de kust van haar vaderland. Ze reisde naar Den Haag om Mesdag te ontmoeten en slaagde erin om diens leerlinge te worden. Sientje Mesdag sloot vriendschap met Betzy en schilderde datzelfde jaar haar portret, dat nog altijd links van de schouw in haar voormalige woonhuis Museum Tromp's Huys op Vlieland hangt.

PortretBetzy

In dit museum wordt ter gelegenheid van het vijftigjarig bestaan (15 juni 1960-2010) een dubbeltentoonstelling aan de schilderes en haar leermeester gewijd. Er zijn ca vijfentwintig schilderijen van hen te zien en ook een aantal etsen en tekeningen. De werken van Hendrik Willem Mesdag werden door Museum Panorama Mesdag in Den Haag en Simonis en Buunk in bruikleen gegeven. De tentoonstelling op Vlieland kwam tot stand door de samenwerking van Museum Mesdag dat wegens verbouwing tot voorjaar 2011 gesloten is.

Hendrik Mesdag en zijn tijdgenoten profiteerden van de tamelijk recente uitvinding van de tubeverf, die hen in staat stelde om buiten in de open lucht te gaan schilderen. Hij moedigde Betzy aan om haar favoriete onderwerp, de zee, ook buiten te gaan schilderen. Ze nam de kleuren, het schuim, de geluiden en lichtwisselingen van de aanrollende golven in zich op en schilderde vanuit haar pantheïstische opvatting in grijze, witte en gelige tinten 'het meest omvangrijke en onpeilbare van Gods schepping': de zee. In haar werk is een duidelijke stijlontwikkeling te zien maar zelf bekommerde ze zich er niet om of het nu realistisch, impressionistisch of zelfs expressionistisch genoemd werd: 'Geen enkele stijlrichting bestaat voor mij,' schreef ze in een van de weinige brieven die van haar bewaard bleven, 'slechts de zee en de Noorse kust zijn mijn onderwerp.' Om ook bij slecht weer te kunnen schilderen, huurden Mesdag en Sientje een kamer in Hotel Rauch bij het Seinpostduin dat uitzicht bood op het strand, de zee en de voorbijvarende Scheveningse vissersschepen.

Betzy maakte daar kennis met de echtgenoot van de hotelhoudster. Hij heette Gooswinus Gerardus Akersloot en bleek honorair consul van Noorwegen en Zweden te zijn. Het was een opmerkelijk man met lange, grijze haren, die vijftien talen sprak. Hij volgde Betzy's carrière: ze mengde zich onder de kunstenaars van Pulchri in Den Haag, kreeg gunstige kritieken op haar eerste tentoonstellingen en werkte waarschijnlijk ook mee aan de restauratie van het imposante Panorama, dat in gehavende toestand van een tentoonstelling uit München was teruggekomen.Het Panorama Mesdag biedt in het pand aan de Haagse Zeestraat voor bezoekers uit binnen- en buitenland nog steeds een verbluffende ervaring en toont Mesdags virtuoze vaardigheid als schilder van zee, ruimte, zand en wolken.

Mesdag

Hendrik Willem Mesdag, Op open water.

Betzy nam nu ook les in Parijs en werd aangenomen als leerlinge van de befaamde Pierre Puvis de Chavannes. Ze keerde 's zomers steeds terug naar de fjorden en maakte aan boord van een walvisvaarder een reis naar de Poolzee, waar ze zich in een geolied pak onder de bemanning mengde om het ruige zeeleven te schilderen. In het Tromp's Huys bevindt zich nog het schouderblad van een walvis waarop Betzy de Torghatten schilderde, een merkwaardig rotseiland met een honderdzestig meter lange natuurlijk gevormde tunnel er in, die volgens een oud trollenverhaal tijdens de jacht op een schone maagd was ontstaan.

Twee jaar na de dood van zijn vrouw vroeg Gooswinus Akersloot de inmiddels tweeënveertigjarige Betzy Berg ten huwelijk. In 1896 belandde het paar op Vlieland en raakte meteen onder de indruk van de schoonheid van het kleine Waddeneiland. Ze kochten er een 17de eeuws pand dat omgeven was met verhalen; daarin zouden ooit de zeehelden De Ruyter en Tromp vergaderd hebben en volgens overlevering lag er nog een schat onder de plavuizen begraven. Betzy liet in haar achtertuin een hoog, houten atelier bouwen vanwaar ze een schitterend uitzicht had over de wisselende getijden van de Waddenzee. Om ook bij guur weer op het strand te kunnen werken liet ze een grote kist timmeren, waarin ze beschut tegen de wind zat te tekenen. Op een oude foto is te zien dat ze er een vlaggetje aan bevestigde zodat Gooswinus haar in het onmetelijke duin- en strandlandschap kon terugvinden.

Akersloot legde zijn vrouw niets in de weg om haar avontuurlijke leven voort te zetten: ansichtkaarten, schetsboeken en schilderijtjes uit de collectie in het Tromp's Huys tonen aan dat ze naar Sorrento, Rome, Capri, Bretagne, Parijs, Nice en de Alpen reisde. Ze keerde terug met de meest uiteenlopende reisaandenken die de kamers van het Vlielandse huis vulden.Haar werk kreeg succes. Ze exposeerde in Amsterdam, den Haag, Zandvoort, Leeuwarden, Antwerpen, de Salon de Paris en in Noorwegen.

Op 30 november 1897 loeide er een noordwester storm over het eiland waarbij de Noorse bark Perlen die op weg was naar Helsingfors op de Vliehors strandde. De schilderes haastte zich naar paal 41 waar reddingswerkers er in slaagden negen man levend aan wal te brengen. De tiende vond de verdrinkingsdood in het want. Betzy tekende het drama gezeten in een aangespoelde ton, wat het aangrijpende doek 'Het wrak van de Perlen' opleverde.Na elke storm ging ze op zoek naar juthout, dat door het zilte water uitgewerkt was. Ze liet de timmerman in het dorp daarvan schilderijlijsten timmeren, zodat haar werken tot het uiterste in relatie staan met de zee.

De Akersloots ontvingen vele bekende kunstenaars in hun huis, dat ze de naam Tromp's Huys gaven. Elisabeth Sinding, een nicht van haar leermeester Otto uit München schilderde de geiten in de Dorpstraat vanuit Betzy's huis.
Het is niet bekend of Hendrik Willem Mesdag en zijn vrouw ooit Vlieland bezocht hebben. Mesdag had het als voorzitter van de kunstenaarsvereniging Pulchri druk met vergaderen, het organiseren van tentoonstellingen en het uitvoeren van goedbetaalde opdrachten. Hij verwierf vele gouden medailles en werd in binnen- en buitenland vereerd met Koninklijke onderscheidingen. Mesdag overleed in 1915, drie jaar na zijn vrouw Sientje.

Betzy en Gooswinus kregen op Vlieland bezoek van prins Hendrik en koningin Wilhelmina. De eerste kwam op het eiland om de zeevaartschool te bezoeken en op zeehonden te jagen. Wilhelmina had belangstelling voor de schilderijen van Betzy. De koningin zou eveneens de Noorse fjorden gaan schilderen. Na hun bezoeken liet het echtpaar Akersloot gedenkstenen in de gevel van het Tromp's Huys aanbrengen en Betzy vereeuwigde hun aankomst op Vlieland in schilderijen.

In haar Haagse periode had Betzy zich al aangesloten bij 'de Vergadering der Gelovigen'. Toen ze in 1922 ziek werd wachtte ze rustig en vol geloof in een blije opstanding de dood af. Ze werd in een witte kist begraven tussen de walvisribben op het kerkhof van Oost-Vlieland dat ze nog kort daarvoor had geschilderd.Haar man leefde nog jaren voort onder de goede zorgen van zijn huishoudster Jet Visser die in het dorp bekend stond als 'Jet Hup'. Na de dood van Akersloot erfde Jet het Tromp's Huys en beheerde de inboedel. Bij haar dood kocht de gemeente het pand en in 1960 kon het museum Tromp's Huys worden geopend. Het is een unieke plek, dicht bij de zee. De natuur vloeit als vanzelf over in de kleine, zilte collectie. Je moet er geweest zijn om te begrijpen hoe mooi het is.


Copyright Thera Coppens

Uit: Museumtijdschrift april 2010

Noordzeestrand

Betzy Akersloot-Berg, Noordzeestrand

Jaartallen Hendrik Mesdag/Betzy Akersloot

1831 23 febr H.W. Mesdag geb (bijna 20 jaar ouder dan Betzy B)
1834 Sientje van Houten geboren (Sina) 16 jaar ouder dan Betzy
1835 moeder van hendrik M sterft
1850 Mesdag gedoopt in doopsgezinde kerk Groningen
bij vader in bedrijf blijft elf jaar bankier
16 december Betzy Rezora Berg geboren in Auerskog
1856 huwelijk met Sina
1861 Mesdag aangenomen als leerling van Academie Minerva in Groningen
1863 25-9 zoon Nicolaas (Klaasje) geboren genoemd naar grootvader
1864 vader Van Houten sterft Sientje erft kapitaal, man onafhankelijk
1866 Hendrik stopt bankieren wordt kunstschilder, zomer in Oosterbeek aanw. Bilders
Werkt ook in Drentse Vries
1866 najaar naar Brussel bemiddeling van neef L. Alma Tadema les van Willem Roelofs voor
12000 francs per jaar (was ook leraar Wilhelmina) Rue Rogier 244, hij bedankt voor
aangeboden positie bestuurslid Academie Minerva
1867 verhuizing, studies van uitzicht raam
1868 zomer op Norderney ontdekt zee onder alle weersomstandigheden, begint verzameling
1869 vestiging in Den Haag om zee Anna Paulownastr 71 buurman = zwager Mr Sam van
Houten bouwen later samen een huis aan Laan van Meerdervoort
In 1869 en '70 afgewezen als lid van Pulchri Studio1870 Les Brisants du Mer krijgt gouden medaille op tent. In de Salon de Paris op Champs
d'Elyssees sindsdien Mesdag serieus genomen, jury o.a. Millet en Chaplin (die het doek kocht 2500 francs) herfst: naar huis aan Laan van Meerdervoort1871 zoon Klaasje sterft 24 sept een dag voor achtste verjaardag aan difterie
Sientje 37 jaar gaat van nu af schilderen neemt lessen, Joseph Israëls uit Groningen komt ook in Den Haag wonen, waren al bedriend
1872 Mesdag nu ook gouden medaille van Den Haag 'Het binnenkomen eenervisserspink te Schevingen' overlijden schoonzus , vrouw van S van Houten die door Sientje werd verpleegd1876 Oprichting Hollandsche Teekenmaatschappij door o.a. Mesdag, Anton Mauve en J.
Israels, Mesdag is voorz. 1876-1885
1878: Mesdag laat museumpand bouwen in achtertuin
Ca 1880 trekt broer Taco Mesdag zich terug uit bank gaat ook wijden aan schilderkunst
Contracy voor schilderen van panorama
1881 vader Klaas Mesdag overlijdt in Groningen 85 jaar
1 juli Mesdag maakt schetsen vanaf seinpostduin, schildert i.s.m. Sientje, Theophile de
Bock, G. Breitner, B. Blommers
1 augustus panorama open voor publiek
Betzy Berg reist naar kuntsteden in München, leert werk Mesdag kennen, wil naar
Holland
1882 Taco 53 jaar trouwt met schilderes gaat in Scheveningen wonen
Ca 1884 panoramadoek is te zien in Theresienstrasse München
Ca 1886 Mesdag werkt panorama bij na terugkeer uit München
3 mei Panorama wordt geveild, Mesdag koopt het
1887: Betzy mengt zich onder kunstenaar Pulchri Sina schildert portret van 37 jarige Betzy
Mesdag en Sientje in Hotel Rauch, geeft les aan Betzy schilderkist
1888 doek van ondergaande zon wordt verkocht aan Luxemb Parijs nu Musée d 'Orsay1889 Mesdag voorz Pulchri tot 1907
1890 2 september criticus van Rotterdams Nieuwsblad over 6 werken van Betzy Berg in
Achterzaal kunstclub
25 maart kritiek op Betzy's werk in Dordrechts Museum1891 vice consul van Noorwegen en Zweden wordt weduwnaar, vrouw had Hotel Rauch
geërfd
1892 keizer Wilhelm II bestelt doek walvisvangst Betzy 42 jaar naar walvisv hoge noorden
poolzee
1893 Betzy Berg trouwt met kinderloze weduwenaar Gooswinus Gerardus Akersloot,
Omzwervingen tot ze na drie jaar Vlieland ontdekken. Ondert. BAB
Mesdag leidt Duitse keizerin Victoria rond tent Berlijn
1894 op tent in Londen div ridderordes
1896 40 jarig huwelijksfeest in gebouw Kunsten en Wetensch Den Haag
1896: Betzy Berg op Vlieland bouwt atelier achter Tromp's Huys1897 Noorde schip Perleïn schipbreuk voor kust, ze wil drenkeling schilderen
1898 Wilhelmina bezoekt v,lootrevue schilderijen van haar kroning in Pulchri
1901 Pulchri verhuist naar Lange Voorhout 15 viering gelijk met 70ste verj op 2 maart
Hendrik Mesdag 230 pers bij diner hij schenkt 15000 aan Pulchri 9 maart Nieuwste
Courant 9 maart verslag feest
1902 Taco sterft
1903 schenkt museum mesdag aan staat der Nederlanden zelf direct 1 augustus museum open
voor publiek
1904 Sientje schildert portret van Mesdag
1906 50 jarig huwelijksfeest in Pulchri gevierd
1907 aankomst prins Hendrik op Vlieland door B geschilderd (zeehondjesjacht en bezoek
zeevaartschool)
1909 Sienthe sterft 20 maart 74 jaar sluiting panorama verbouwing, restauratie 1910 uitbreiding
1910 Mesdag 80 jaar
1915 10 juli Mesdag sterft na drie jaar ziek te zijn geweest
1916 Koningin Wilhelmina bezoekt Vlieland, Betzy schildert aankomst 7 september, schip de
Hydrograaf
1919 Betzy schildert kerkhof Vlieland
1922 december Betzy sterft