OmslagSuzanne

Suzanne en Edouard Manet
De liefde van een Hollandse pianiste en een Parijse schilder

ISBN 9029088567

Uitgeverij Meulenhoff,
1ste druk oktober 2014
3e druk

€ 34,99

Lees het artikel: Hoe Edouard Manet de maitresse van Willem III schilderde ..

Historische dagtocht: Suzanne en Edouard Manet in Zaltbommel

AmbassadeurPic

Zijne excellentie Laurent Pic, Ambassadeur van Frankrijk, ontvangt het eerste exemplaar van mijn boek Suzanne en Edouard Manet in de Waalse kerk in Amsterdam.
Foto: Meulenhoff

In oktober 2014 mocht ik het eerste exemplaar van mijn boek overhandigen aan de Franse ambassadeur. En de voorraad raakte snel uitverkocht: de eerste exemplaren van de tweede druk van Suzanne en Edouard Manet, de liefde van een Hollandse pianiste en een Parijse schilder werden in januari 2015 bij mij thuis afgeleverd. Bovendien verscheen de titel op de Top Tien van het Historisch Nieuwsblad. Meer uit de pers.

Suzanne Leenhoff in dagblad Trouw

Deze zomer bracht ik met Sandra Kooke, journalist van het dagblad Trouw, een mooie dag door in Zaltbommel, de stad waarin Suzanne Leenhoff opgroeide tot ze naar Parijs verhuisde.

Manetlalecture La lecture, Eduard Manet, Musée d'Órsay Parijs.

Het is ook de plaats waar ze na een langdurige geheime liefde een burgerlijk en kerkelijk huwelijk sloot (1863) met de schilder Eduard Manet. In de protestantse Maartenskerk werd de dienst voor de katholieke Manet in het Frans gehouden en vader Leenhoff bespeelde zelf het machtige orgel. Twee geloven op een kussen... daar sliep een engel tussen.

Sandra Kooke en ik bezochten alle plekken die ik voor het schrijvan van mijn boek 'Suzanne en Edouard Manet, Over de liefde van een Hollandse pianiaste en een Parijse schilder' zo vaak heb bestudeerd. Ze schreef er in dagblad Trouw van woensdag 17 juli een mooi artikel over dat als volgt begint: 'Blond en rond was ze. Suzanne Manet, de kersverse vrouw van de schilder Eduard Manet'  Lees verder

Lezingen en concerten Suzanne

Groot succes hadden Paula Bär – Giese en ik op 1 februari 2015 in de muziekzaal van het Eemhuis in Amersfoort. De middag werd georganiseerd door Bibliotheek Eemland. Na de lezing met concert (op een Fazioli vleugel) klonk er een groot applaus van ruim honderdtwintig mensen. Als u ook een lezing met concert wilt organiseren en beschikt over een vleugel en geschikte ruimte voor ca 50 personen neem dan contact op met This email address is being protected from spambots. You need JavaScript enabled to view it. en/of met This email address is being protected from spambots. You need JavaScript enabled to view it.

piano Paula

   Mme Manet aan de piano door Edouard Manet.
Daarnaast Paula Bär-Giese spelend op de Erard vleugel die nog door Liszt in Parijs werd bespeeld.

Impromptu van Chabrier

chabrier 2

Edouard Manet heeft de markante kop zijn vriend Emmanuel Chabrier meerdere malen geschilderd.

Emmanuel Chabrier een vriend van Suzanne en Edouard Manet was een avant garde componist en een vaste bezoeker van de Salon in de Rue Saint – Pétersbourg. Hij droeg zijn Impromptu op aan Madame Suzanne Manet. Het is een bijna 7 minuten durend pianostuk met een grillig karakter: licht en vlinderend tot streng en luid. Er klinkt al iets surréalistisch in door en hier en daar ligt humor op de loer, wat zo goed past bij de Parijse sfeer rond het echtpaar Manet. De lastige Impromptu is nu uitgevoerd door Paula Bär- Giese. U kunt hem hier in zijn geheel beluisteren.

Na de dood van Edouard in 1883 bleven Chabrier en zijn vrouw bevriend met Suzanne. In de Morgan Library in New York vond ik tijdens mijn onderzoek tientallen briefjes en volgekrabbelde visitekaartjes met uitnodigingen van zijn hand. Het echtpaar Chabrier had een schitterende verzameling werken van Manet.

Manet 184 550 444

De Muziekles door Edouard Manet, 1870

Jaime Felipe José Bosch (1825-1895) in de salon van Mme Manet

Helaas kunnen we Suzanne nooit meer op haar vleugel horen spelen. Maar de veelzijdige Hans Meijer die aan de wieg stond van www.musicksmonument.nl vond partituren terug van de Spaanse gitarist en componist Jaime Felipe José Bosch (1825-1895) die regelmatig te gast was in de salon van de Manets in de Rue Saint-Petersbourg en daar de atmosfeer verwarmde met zijn Spaanse gitaarmuziek. Hij droeg ook een compositie op aan zijn vriend Edouard. Gitarist Hans Meijer geeft u de kans om daarvan mee te genieten. Ga er rustig voor zitten.

SuzanneAlbumManet

Manet 144 550 919

Suzanne en Edouard Manet

Meer uit de pers

Het Brabants Dagblad schreef in oktober: 'Een meeslepend romantisch verhaal. Leest als een roman.'

In de Belgische Knack van 12 november werd het boek aanbevolen en NRC 27 december schreef over '.. Coppens die de klassieke vorm van een goed vertelde vie romancée heeft gekozen. In talrijke noten worden alle levensfeiten en andere gegevens over Manet, zijn eega en hun kring verantwoord..'

In het Liszt Bulletin van december lezen we: '.. de wijze waarop Thera Coppens bijvoorbeeld de dood van de aan syphilis lijdende Baudelaire beschrijft of haar schildering van de Frans-Duitse oorlog van 1870 waaraan Edouard Manet verbeten deelnam, zijn boven alle lof verheven.'

Om zelf mee te lezen op de website van de Vlaamse VRT Cobra

En dat geldt ook voor: Sandra schrijft en leest.

In Margriet december 2014 is het boek gekozen als favoriet 'Dit waargebeurde verhaal is zo soepel geschreven (..) De avonturen van de pianiste en de schilder in het hart van de Europese artistieke wereld van de 19de eeuw zijn om te smullen.'

De Wereld Draait Door

Suzanne en Edouard Manet is ook als e-book verkrijgbaar en kost € 15,99 maar dan mist u natuurlijk wel de mooie, roodlinnen band met stofomslag en het opvallende binnenwerk, dat in DWDD zo werd gewaardeerd.

Op 28 oktober – toevallig de trouwdatum van Suzanne en Edouard Manet – werd het boek bij de keuze van het Boek van de Maand in De Wereld Draait Door door Grietje Braaksma inkoper van de Bijenkorf enthousiast geprezen: '.. Thera Coppens heeft vakwerk afgeleverd, waar je echt heel nieuwsgierig van wordt.. Zo'n rijk, prachtig boek.. Een feest. dit boek!' En tot slot: '..een fantastisch boek!'

In oktober werd ik in Parijs geïnterviewd door Kleis Jager van Trouw. Hij schreef een prachtig artikel over Suzanne en Edouard Manet in de krant (de Verdieping) op 16 oktober de dag van de presentatie.

Verjaardag Suzanne

Op 30 oktober de 185ste verjaardag van Suzanne Manet (1829-1906), mocht ik op uitnodiging van het Regionaal Archief Rivierenland (RAR) in de onlangs gerestaureerde Gasthuiskapel in Zaltbommel een lezing houden. De kapel zag er 's avonds bijna nog mooier uit dan overdag en er waren meer dan 110 toehoorders op af gekomen. Ik had voor de gelegenheid beelden van belangrijke archiefstukken op mijn usb stick gezet en kon uitweiden over de onderzoeken die ik in The Morgan Library in New York, Custodia en Musée Marmottan Monet in Parijs, de zolder van het Stadskasteel in Zaltbommel etc. had verricht. Na de pauze en het signeren van de boeken was er gelegenheid om vragen te stellen.

Liszt en Troje

Ik verheugde me op een verbaal duel met archivaris Jan Buylinckx , die in een column in het Brabants Dagblad het bezoek van Liszt aan Zaltbommel 'een mythe' noemde, die niet in het verder geprezen boek thuishoorde. Dat is voor de aanwezige mensen uit de muziekwereld een brandende, steeds oplaaiende kwestie. De Lisztkring heeft in 2010 een mooie plaquette aangebracht op de muur van de Gasthuiskapel waarop dit bezoek wordt gememoreerd. Het spannende moment kwam aan het eind. Het kostte me geen moeite om met allerlei bronnen en argumenten de zaal te overtuigen dat de 'mythe' op een waar gebeurd bezoek is gebaseerd. Maar toen de archivaris me glimlachend maar toch kritisch bleef aankijken hoorde ik mezelf vertellen over de Ilias en de Odyssee. Had de wetenschappelijke wereld de hele oorlog tegen de Trojanen niet als een mythe beschouwd? Totdat Heinrich Schliemann de spade in de grond zette en de muurresten van Troje had opgegraven: 'Liszt en Zaltbommel vormen mijn Troje!' Applaus uit de zaal.

Radijs kopen?

coutureGrafmonument Thomas Couture peintre d'Histoire 1815 - 1879 op Père Lachaise

Tijdens de research voor mijn volgend boek kwamen we in de lente op de beroemde begraafplaats Père Lachaise. Mijmerend stonden Wim Hazeu en ik bij de grafzerken, van Karel Appel tot Abélard en Héloïse. En plotseling viel me een negentiende eeuws monument op met de gebeeldhouwde kop van Thomas Couture. Ik was meteen terug in mijn boek Suzanne en Edouard Manet. Couture spande zich als leermeester van de jonge, weerbarstige Manet jarenlang in om hem alle technieken van de teken- en schilderkunst bij te brengen. De modellen die in zijn atelier poseerden, kregen het zwaar te verduren als Manet hun houdingen belachelijk maakte: 'Ga jij ook zo staan als je bij de groenteman een bos radijs gaat kopen?' vroeg hij aan een mannelijk naakt dat een heroïsche stand had aangenomen. Daarop werd de brutale leerling geschorst.

steustache

Coutoure maakte in 1856 de wandschilderingen in de kapel van de Saint Eustache. Daarop worden de macht en de voorspraak van de Heilige Maagd Maria geheel naar de smaak van zijn tijd gesymboliseerd. Couture werd alom geprezen en voor zijn prestatie en vorstelijk betaald. Maar zijn geniale leerling Manet moest zijn mond houden en eerst eens leren schilderen Couture zei dat hij nooit een groot kunstenaar zou worden. Pas vele jaren na de dood van Manet werd zijn talent wereldwijd erkend. En Couture is vrijwel vergeten.
In 1866 dirigeerde Franz Liszt in deze prachtige oude kerk (nabij les Halles) zijn eigen composities. Waren Suzanne Leenhoff en haar man Edouard Manet hierbij aanwezig? Of misschien in 1886 toen de Grande Messe werd uitgevoerd in tegenwoordigheid van Liszt? Het is een van de vele onbeantwoorde vragen waar je in de Saint Eustache voor de Heilige Maagd van Couture lang kunt mijmeren. .

Gustav Adolphe Koëlla

Tijdens een groepsdagtocht in de lente naar Zaltbommel wist Paula Bär-Giese me opnieuw te ontroeren met een gedicht van Heinrich Heine op muziek van Gustav Adolphe Koëlla.
Dat ik de natuurlijke vader van Léon Edouard Koëlla Leenhoff uiteindelijk heb weten te vinden in Lausanne, is zeker de belangrijkste ontdekking in mijn biografie. In het you-tube filmpje waar u het werk van de artiste musicien kunt beluisteren ziet u een aantal van de aandoenlijke portretten die Manet van zijn stiefzoon maakte voorbij komen. Meer liefde en tederheid kun je niet in een jongensportret leggen. Het is nu allemaal versunken, verdorret, verklungen..
Kort voor zijn dood gaf onze vriend Seth Gaaikema me toestemming om zijn vertaling van het gedicht van Heine aan het slot van mijn boek te plaatsen:

Versunken, verdorret, verklungen

Een ster zie ik fonkelend vallen
Aan de hemel hoog en ver.
Hij valt daar voor ons allen.
Het is de liefdesster.

Ook van de appelbomen
Vallen blad en bloesem snel.
De avondwindjes komen
En spelen er mee in hun spel.

Een zwaan in de vijver hierachter
Jankt haar verdriet van zich af.
Haar zingen wordt steeds zachter.
Dan duikt ze in het watergraf.

Het is nu stil en donker.
Verwaaid zijn bloem en blad.
De zwanenzang verklonken.
De ster uiteen gespat

Suzanne aan de piano

suzanne at piano

Berthe Morisot die dodelijk verliefd was op Edouard Manet noemde diens vrouw Suzanne Leenhoff in haar correspondentie
'dat dikke monster'. Haar moeder gebruikte dezelfde termen en schreef haar dochter: '.. jij bent zoveel meer dan zij.'
Toché die het echtpaar Manet in Venetië ontmoette, prees Suzannes 'majesteitelijke gestalte'. Manet heeft zijn echtgenote altijd geflatteerd. Op deze snelle olieverfschets vertolkt Suzanne op briljante wijze een van zijn lievelingspianowerken. Opvallend is hier haar slanke taille.

Olympia

Olympia manet
Olympia Edouard Manet 1863

Zonder de inspirerende muziek en de liefde van zijn vrouw had het leven van Edouard Manet er heel anders uitgezien en waren zijn schilderijen na zijn dood wellicht verkwanseld. Suzanne wist het werk van haar man op waarde te schatten. Ondanks haar nijpende financiële omstandigheden in Gennevilliers verkocht ze geen enkel schilderij of prent onder de prijs. Toen haar 10.000 fr werd geboden voor de Olympia weigerde ze het te verkopen. Haar man had immers gezegd dat het minstens het dubbele waard was.

Manet geveild

nieuws9
Le Printemps 1881

Het geldgebrek van de weduwe Manet dat de laatste drieëntwintig jaar van haar leven zo moeilijk maakte, steekt schrijnend af bij de huidige waarde van Manets oeuvre. Op 5 november 2014 hield Christie's in New York een veiling waarbij Le printemps uit 1881 werd aangeboden. Het is de eerste keer dat dit werk werd verkocht. Het doek bracht € 52 miljoen op. Als de schilder en zijn vrouw eens van deze roem en inkomsten hadden mogen profiteren.

Carmen door Manet

Hoewel in dit nieuwe boek de Oranjes nauwelijks een rol spelen, drong de forse gestalte van koning Willem III in hoofdstuk 16 plotseling brutaal naar voren. In 1876 werd de vorst stapelverliefd op de operazangeres Emilie Ambre, die in de Haagse schouwburg de rol van Carmen vertolkte in de gelijknamige opera van Bizet. Een aantal maanden later overleed zijn gemalin koningin Sophie. Direct verspreidde zich in het artistieke milieu van Parijs het gerucht dat Emilie Ambre koningin van Nederland zou worden.

nieuws10Emilie Ambre als Carmen door Manet

Ze pronkte al een tijd met schitterende juwelen bezet met diamanten en kon zich eigenaresse noemen van Château des Montalais bij Bellevue. Bovendien droeg ze nu de titel Comtesse d'Ambroise, haar verleend door de koning der Nederlanden. Manet en Suzanne huurden van de comtesse d 'Ambroise een huisje, uiteraard met piano, op haar landgoed in Bellevue. Daar portretteerde Edouard Emilie als operadiva in haar zigeunerkostuum. Lees het artikel: Hoe Edouard Manet de maitresse van Willem III schilderde ..

Ferdinand Leenhoff

LeenhoffPortret van de jonge koningin Wilhelmina in Utrecht door Ferdinand Leenhoff. (foto: Thera Coppens)

Hebben de wielrenners van de Tour de France misschien even gelet op het Academiegebouw in Utrecht? Heeft het duizendkoppig publiek het mooie kopje van de jonge koningin Wilhelmina gezien dat in het timpaan gebeeldhouwd is? Waarschijnlijk niet en de naam van de kunstenaar is al helemaal onbekend. Toch was deze Ferdinand Leenhoff, broer van Suzanne Leenhoff, tijdens zijn leven veel beroemder dan zijn Franse zwager Edouard Manet. Manet verdiende haast niets aan zijn werk en werd in de Salon uitgelachen terwijl Ferdinand trots kon wijzen op zijn vele medailles. In mijn boek Suzanne en Edouard Manet leest u er meer over en als Ferdinand u interesseert gaat u ook eens naar het Thorbeckeplein in Amsterdam om het beeld van de grote staatsman door Leenhoff te bekijken. Of naar Hoorn waar het beeld van de omstreden held Jan Pieterszoon Coen staat. Allemaal scheppingen van Ferdinand Leenhoff die ook te zien is op le dejeuner sur l'herbe.

FLeenhoffRKDvdWaay

Portret van Ferdinand Leenhoff door D. van de Waay

Zoek verder op de website van het Rijksmuseum in Amsterdam onder Collectie de werken op naam van Ferdinand Leenhoff op.

Ravenzwart

Tijdens mijn reizen door de tijd kom ik vaak in voor mij nog onbekende musea en kastelen. Zo stond ik deze zomer totaal onvoorbereid voor een portret van Berthe Morisot door Edouard Manet dat in het Musée des Beaux Arts in Lille hangt.

BertheMorisot

Er ontstond een innige band tussen Edouard Manet en de schilderes Berthe Morisot. Maar Edouard was in 1863 getrouwd met de Hollandse pianiste Suzanne Leenhoff die hij nooit in de steek zou laten. Naarmate hij meer portretten van Berthe schilderde nam haar passie voor hem toe. Uiteindelijk begreep ze dat ze nooit zijn vrouw zou worden en werd ziek van frustratie en onvervuld verlangen. In 1874 nam ze een wanhoopsbesluit: ze schonk haar hand aan Eugène Manet, de jongere broer van Edouard. Zo werd ze toch Madame Manet maar haar grote liefde werd nu haar zwager en de door haar gehate Suzanne noemde zich voortaan haar schoonzuster.
De huwelijksinzegening vond plaats op een ijskoude dag: 22 december 1874. Berthe noemde zichzelf een 'oude dame' ( ze was pas drieëndertig jaar) en ze hulde zich op haar trouwdag in het zwart. Zo schilderde Manet haar voor de allerlaatste keer. Op dit afscheidsschilderij in Lille kijkt ze hem niet aan. Ze maakt met haar waaier een afwerend gebaar en aan haar hand glanst een gouden ring. Ik heb er een hele tijd naar staan kijken, vervuld van emoties.

RavenManet
Ets door Edouard Manet uit The raven van Edgar Allan Poe (vertaald door Stéphane Mallarmé)

Het ravenzwart van haar haren, het fluwelen bandje om haar blanke hals en haar kleding doen me sterk denken aan de aangrijpende serie etsen die Manet kort daarna in mei 1875 maakte bij de Franse vertaling van The raven door Edgar Allan Poe. De Raaf – des yeux d'un demon - is de ultieme personificatie van de dood, het verlies en de nooit eindigende melancholie. Kijk, lees en huiver.

Suzanne en Edouard Manet
Berthe Morisot was een onvoorspelbaar wezen: na het definitieve afscheid van haar passie voor Edouard Manet ontplooide ze een tedere liefde voor Eugène Manet. Hij werd haar beminde slaaf die met schildersezel, lijsten en verf voor haar sjouwde en tentoonstellingen inrichtte. Als ik dit schrijf heb ik een sterk heimwee naar het boek, dat helaas af is en dit jaar een derde druk kreeg.

Schoonvader van Edouard Manet

GrafLeenhoff

Het graf van vader Leenhoff op begraafplaats de Bossche Poort in Zaltbommel

Het graf van Edouard Manet en zijn vrouw Suzanne Leenhoff op de Cimétière Passy in Parijs is een bedevaartplaats voor de lezers van Suzanne en Edouard Manet geworden. Ik vraag de bezoekers altijd uit mijn naam een steentje op de zerk te leggen.
Een goed geconserveerd graf dat veel minder aandacht krijgt is de zerk van Carolus Leenhoff en Martina Ilcken de schoonouders van Manet op de openbare begraafplaats in Zaltbommel. Het najaar vraagt om een bezoek aan deze plek. De meer dan honderd jaar oude beuken en eiken die aan de rand van de stadswal staan zijn met hun goudgele bladeren dan op zijn mooist.

Carolus Leenhoff

U kunt een rondwandeling maken (ca een uur) over de stadswallen om de mooie stad met zijn tientallen monumenten van verschillende kanten te bekijken en steeds te luisteren naar de klanken van het carillon in de Gasthuistoren, waar vader Leenhoff op speelde en Franz Liszt kwam kijken.

Manet en de Venus van Urbino

Urbino

Venus van Urbino door Titiaan

In Urbino gekomen wachtte ons een volgend wonder dat me met een schok vereenzelvigde met Anton Mor/Antonio Moro en misschien nog sterker met Eduard Manet. Want Titiaans meesterwerk de Venus van Urbino was teruggekeerd naar het Palazzo Ducale van Guidobaldo della Rovere. Ze strekt zich op grote posters in de stad in haar volle roze naaktheid uit. Ik had het schilderij al eens in Florence gezien maar nooit zo als in die ene zaal van het renaissance paleis, waar alle aandacht valt op haar zwoele blik, haar zijdezachte loshangende haren, haar perfecte lichaam en het verleidelijke gebaar van haar linkerhand waarmee ze haar venusheuvel bedekt. Het heeft Anton Mor 'de Vlaamse Titiaan' geïnspireerd om een eigen Venus te schilderen voor Philips II, waarmee hij de grote Titiaan niet kon overtreffen. Zie: Antonius Mor hofschilder van Karel V.

olympia

In de 19de eeuw reisde de jonge Edouard Manet - nog zonder zijn Suzanne Leenhoff - naar Florence en toen hij de Venus van Urbinio bij zijn bezoek aan de Uffizi zag was hij zo diep geraakt dat het een obsessionele bewondering werd, die zich uiteindelijk vertaalde in een tweede meesterwerk: zijn Olympia.

manettoulouse

Edouard Manet portret van Marguerite de Conflans

Nog helemaal vol van de Italiaanse indrukken reisden we dezelfde maand naar Toulouse en Carcassonne om vandaar uit onderzoek in twee richtingen uit te voeren: Wim Hazeu - mijn man - wilde naar Lagrasse, de plaats waar de hoofdpersoon van zijn volgende biografie, Lucebert, enkele zomers met zijn gezin doorbracht voordat hij Spanje ontdekte als het ideale land om te schilderen en te dichten. En ik wilde de Middeleeuwen proeven, de contouren van de ommuurde steden zien, de loop van de opgedroogde slotgrachten, de lege abdijen en mysterieuze verlaten kerken. Zo kwam ik in de Augustijner Abdij in Toulouse. Een in drukwekkend complex met een rijk versierde torenspits die in het hart van de oude stad de weg wijst. Ik had pure Middeleeuwse kunst verwacht maar het museum openbaarde veel meer kunstschatten. En in een van de grote zalen hing daar tussen veel 19de eeuwse onrust opeens een dame van Manet. Ze zit in een ritselend witte jurk in haar boudoir en net als op het mooie portret van Suzanne schemeren er in de plooien van haar japon allerlei tinten paars geel, blauw en roze om tot een levend wit te komen.

Save

Save

Save

Save

Save

Save

Save

 OmslagSuzanne


 johanna en margaretha klein  

  OmslagSuzanne   

 OmslagSophie    

 omslaghortense

E OmslagSuzanneHistorisch Toerisme Bureau

* Hofjapon van Prinses Sophie * Bonaparte * Caesar aan de Amstel

 Tromplaan 7A 3742 AA Baarn E. This email address is being protected from spambots. You need JavaScript enabled to view it.

Save

Save

Save

Save

Save

Save

Save

Save

Save

Save

Save

Save

Save

Save

Save

Save

Save

Save

Save

Save

Save

Save

Save

Save

Save

Save

Save

Save

Save

Save

Save

Save

Save

Save

Save

Save

Save

Save

Save

Save

Save

Save

Save

Save

Go to top