A thing of beauty

Over juwelen

Mijn moeder keek in haar roodleren juwelendoos: 'Als ik er niet meer ben is dit allemaal voor jou.' Glinsterende broches had ze zuinig op een zwart fluwelen kussentje gestoken, ringen in zijden gleuven, parelsnoeren en gouden kettingen in het bakje daar onder. Ze schoof een ring met briljant aan haar vinger: 'Dit was het laatste cadeautje van je vader.' En ze grabbelde uit een stoffig hoekje een Zeeuws knoopje van zwart uitgeslagen zilver met een verbogen speld: 'En dit broche was zijn allereerste cadeautje. '

Misschien heb ik daar mijn liefde voor streeksieraden aan overgehouden. Wat glanst het goud mooi op de witte muts van een Zeeuwse boerin. Hier valt het woord 'pronken' op zijn plaats. Sina en Wim Mol publiceerden hun fotoboek 'Streeksieraden in Zeeland' waarin je bladzijde na bladzijde dichter bij die volle, volkse rijkdommen komt.

Koraal heeft zijn eigen, gloedvolle charme. Organische schoonheid uit de zilte zee! Een tijd lang noemde men koraal passé. Onzin natuurlijk: mooie sieraden worden nooit ouderwets. Het tegendeel is zelfs waar: in het Rijksmuseum van Oudheden in Leiden raakte ik onder de bekoring van een trapeziumvormig, gouden slot in een vitrine. Het inlegwerk van lapis lazuli blauw, turkoois groen en rood glas zag er uit, alsof het in de 21ste eeuw door een edelsmid was ontworpen. Maar het juweel bleek onder het bewind van de Egyptische farao Thoetmosis III (ca 1480-1425 v Chr) met verbluffend vakmanschap gemaakt te zijn. En wie zou niet de gouden, met edelstenen ingelegde Karolingische mantelspeld uit de 8ste eeuw willen dragen, die archeologen in Dorestad uit de grond haalden?

Juwelen sieren een vrouw maar laten haar ook van binnenuit stralen. Nooit was het zo mooi te zien als in de film Breakfast at the Tiffany's waarin Audrey Hepburn haar blik over de juwelen in de etalage van de beroemde New Yorkse juwelier liet dwalen. Briljanten schitterden haar toe en de ogen van Audrey schitterden terug.

Ik moest aan haar denken toen we in de herfst door het Antwerpse diamantkwartier dwaalden op zoek naar het Diamantmuseum. De juweliers in de Vestingstraat (ga daar niet op zaterdag winkelen, dan is bijna alles dicht) hadden adembenemende objecten onder halogeen gelegd, waardoor ze bijna bovenaards glinsterden. Ik raakte voor de etalage van de antiquaiaat Adin bijna bedwelmd door de schoonheid van een antiek juweel bezet met honderden briljanten. Ik noteerde meteen het internetadres. Want sinds kort hoeft dromen voor de etalage niet meer. Audrey moest eens weten dat ik nu thuis op mijn computer maar www.adin.be hoef te toetsen en duizenden antieke juwelen - veel meer dan een etalage kan bevatten - stralen me tegemoet.

Maar waar was nou toch dat Diamantmuseum gebleven? 'Het Diamantmuseum bevindt zich in een ander pand aan het Koningin Astridplein, vlak naast het station,' legde een vriendelijke juwelier me uit. We betraden tien minuten later het gloednieuwe Diamantmuseum Provincie Antwerpen met drie etages vol uitgebreide informatie over de flonkerende steentjes. De permanente tentoonstelling voert je mee, diep in de donkere schoot van Moeder Aarde, waarin zich het wonderbaarlijke blauw van saffieren, het opwindende groen van smaragden, het vlammende rood van robijnen en het zuivere wit van diamant vormt. De collectie juwelen van de 16de eeuw tot heden hield me in de ban. Koningin Elizabeth I van Engeland liet zich graag en veelvuldig portretteren met een duizelingwekkende vracht aan diamanten, parels, goud en parelmoer, waardoor een enkel juweel nauwelijks valt te onderscheiden. In het museum kun je de zeldzame objecten van nabij bekijken. Ook de symbolische betekenis van de diamant in al zijn facetten wordt helder: in de vroegste tijden was het vooral de magische lading die de diamant zo kostbaar maakte, daar kwam de esthetische waarde bij, de religie, de emoties van liefde, vriendschap en trouw.

Het is moeilijk om wat juwelen betreft van mooi, mooier, mooist te spreken. Ik houd van de barokjuwelen waarmee Amalia van Solms zich in de Gouden Eeuw tooide net zoveel als van Victoriaanse sieraden, die een sentimentele haarlok of portretje bevatten. Maar als ik in het Art Nouveau tijdperk kom en de natuurlijke motieven van bloemen, bladeren, vogels en insecten zie, klopt mijn hart net iets sneller. In het Diamantmuseum bevindt zich een haarkam (Brussel, ca 1895) waarop twee kraanvogels hun kopjes naar met briljanten bezette lelies wenden en in sierlijkheid alles lijken te overtreffen.

Duizelend van al dat moois zaten we na het museumbezoek in het aangrenzende Grand Café Paon Royal. Ik herinnerde me de duurste juwelen van mijn moeder. Ze verdwenen allemaal in de zakken van een paar inbrekers. Op het fluwelen kussentje van haar juwelendoos stak alleen nog het oude zilveren Zeeuwse knoopje met de verbogen speld. Dat is sindsdien mijn waardevolste juweel en erfstuk.

Als ik iets van juwelen en mensen heb geleerd is het dit: je moet ze niet zuinig in een doosje bewaren voor later. Draag ze! Laat ze vandaag glinsteren bij kaarslicht en in de zon.

Het Diamantmuseum in Antwerpen is in de maand januari gesloten.

Mijn Top 5 van juwelen

Zeeuws knoopje uit het juwelendoosje van mijn moeder.

Art Nouveau haarkam met 2 kraanvogels en 2 lelies, Diamantmuseum Antwerpen.

Gouden Egyptisch slot, ca 1480-1425 v.Chr. Rijksmuseum van Oudheden, Leiden.

Gouden mantelspeld uit Dorestad, 8e eeuw na Chr. Rijksmuseum van Oudheden, Leiden.

Zeeuws juweel van goud met bloedkoraal, in: 'Streeksieraden in Zeeland' door Sina en Wim Mol.

Copyright Thera Coppens

Verschenen in: Nouveau, Januari 2003