Op een van de eerste foto's die omstreeks 1880 van Wilhelmina werden gemaakt, zie je een elfachtig wezentje gehuld in witte kanten. Wat me vooral opvalt zijn haar oren; ze zijn zo groot dat ze het frêle prinsesje meteen iets stevigs geven.

wilhelminaprofiel
Wilhelmina had autoritaire oren. Van jongs af aan hoorde en zag ze alles dat er om haar heen gebeurde en reageerde daarop zeer alert. De hoffotograaf werd keer op keer uitgenodigd het opgroeiende prinsesje te fotograferen: op de arm van haar 23-jarige moeder, met haar wang tegen de grijze baard van haar 63-jarige vader of met haar pony in de tuin van Het Loo. In haar lange leven - Wilhelmina zou 82 jaar worden - werd ze nog vele duizenden malen gefotografeerd. Aan de hand van die foto's kun je haar levensjaren als een kaartspel naast elkaar leggen en je verbazen over de verandering in haar persoonlijkheid. Van een zacht, mooi meisje groeide ze uit tot een strenge gestalte, die met haar vormeloze jas, bontkraag en diep over de ogen vallende hoed vorm gaf aan het begrip 'Rots in de Branding'.

In de eerste tien jaren leidde Wilhelmina nog een tamelijk onbezorgd leventje op Het Loo. Kinderen kwamen zelden op bezoek. Ze moesten 'Mevrouw' tegen het prinsesje zeggen en doen wat Wilhelmina beval. Dan is de pret er gauw af. De voornaamste speelkameraadjes van de prinses waren haar dieren en de zwijgzame poppen. In 1890 toen Wilhelmina tien jaar oud was, stierf haar vader koning Willem III. Het volk van Nederland was nauwelijks bedroefd; 'koning gorilla' zoals men hem om zijn brute levenswijze noemde, was niet geliefd.
Wilhelmina was nu in naam koningin, de koningin-moeder trad op als regentes.

Alles stond in het teken van de kroon die haar boven het hoofd hing. Wat was er van Wilhelmina geworden als haar wieg niet in een koninklijk paleis had gestaan? Dan had ze zich met overgave aan de ontwikkeling van haar teken- en schildertalent kunnen wijden. Want ze voelde zich gelukkig als ze met haar schetsboek voor een raam van het Paleis op de Dam een agent te paard zat te tekenen. Nu ze echter aanstaande koningin was moest ze met haar moeder door binnen- en buitenland reizen; wuiven, handen schudden, tussen grote mensen aan bankettafels zitten en op haar woorden passen. Op 6 september 1898 werd de 18-jarige Wilhelmina meerderjarig verklaard en ingehuldigd. In de Nieuwe Kerk op de Dam zwoer ze plechtig dat ze het land en volk trouw zou dienen. En dat deed ze plichtsgetrouw. Vijftig jaar lang. De Amsterdamse joffer Thérèse Schwartze kreeg opdracht het inhuldigingsportret te schilderen. Ze voerde deze opdracht met distinctie en gratie uit. Wat dacht Wilhelmina toen ze omhangen met zwaar hermelijn poseerde voor Thérèse Schwartze? Misschien had ze haar scepter en kroon graag willen ruilen voor de kwasten en schildersezel van de kunstenares.
Want nu het koningschap haar opeiste was er geen tijd voor een academische scholing en zou haar kunst in de hobbysfeer blijven steken. Na een overladen feestprogramma verliet de koningin per koninklijke trein Amsterdam en arriveerde onder toejuichingen in de residentiestad: Den Haag. Ze nam haar intrek in Paleis Noordeinde.

wilhelminastandbeeld

Pal tegenover het paleis staat nu een bronzen beeld van Wilhelmina op latere leeftijd gemaakt door Charlotte van Pallandt; de koningin als een toonbeeld van kracht en verzet.
De koningin-moeder verliet het Noordeinde en verhuisde naar het veel kleinere Paleis Lange Voorhout.
Wie nu Den Haag bezoekt kan het bezoeken want het werd verbouwd tot Museum Het Paleis. In het souterrain is een koffiekamer ingericht met het Jugendstill-interieur van de voormalige Haagse theesalon Krul. Wilhelmina kwam vaak aan het Lange Voorhout op bezoek. Ze had de adviezen van haar wijze moeder nog hard nodig. Op de derde dinsdag van september 1898 hield de jonge koningin haar eerste troonrede. Emma was bezorgd want niet iedereen was verrukt van het koninginnetje. De 'socialen' onder leiding van F. Domela Nieuwenhuis protesteerden tegen de regering van het onervaren kind: 'Het koningschap maakt slecht, omdat het een overmaat van macht geeft in de handen van een enkel persoon, omdat het een erfelijke inrichting is, waardoor de slechtheid tot in de vroegste jeugd wordt aangekweekt en voortgeplant.'

Wilhelmina bleef kalm en trots onder de vele aanvallen op haar troon. Ze wilde immers het goede voor alle lagen van de bevolking.
Bij een rondgang over het Binnenhof maakt een bezoek aan de Ridderzaal diepe indruk. Op die plek zetelde in de 13de eeuw Willem II graaf van Holland en roomskoning van het Duitse rijk. 'Des graven Hage' groeide uit tot een metropool maar heeft nooit stadsrechten gekregen. 'Het grootste dorp van Europa' viert dit jaar met tal van feestelijkheden z'n 750-jarig bestaan. In de Ridderzaal met zijn beide torens is de verheven sfeer van de gothiek onder de prachtige overkapping bewaard gebleven. Daar staat Wilhelmina's troon nog hoewel de W van Wilhelmina plaats heeft moeten maken voor de B van Beatrix.
De jonge koningin prees 'het beleid, de volharding en de heldhaftigheid' van het volk.
Wilhelmina stortte zich direct met hart en ziel op het bewind van haar land, miliatire zaken hadden haar speciale aandacht.

Wat hield mij en mijn vriendinnen zoal bezig op ons achttiende? We probeerden huiswerk te maken maar waren met ons hoofd bij uitgaan, poëzie, dans en jongens. Dat was allemaal weinig Heldhaftig, Vastberaden en Barmhartig.
Wilhelmina heeft in haar tienerjaren een stuk levenservaring moeten missen. Toen ze in februari 1901 in de Haagse St. Jacobskerk trouwde met prins Hendrik van Mecklenburg-Schwerin dacht ze, dat ze over haar man net zo kon regeren als over haar volk. Na de wittebroodsweken op Het Loo werden haar echter de ogen geopend. De prins-gemaal begon zich aan de zijde van zijn dominante, druk bezette gemalin te vervelen. Ze betrok hem niet in regeringskwesties en scheepte hem af met een zuinig zakgeld. Steeds vaker maakte hij uitstapjes. Deze familiebezoeken naar Duitsland gaven aanleiding tot wantrouwen; geruchten over dronkenschap, geldverspilling en overspel bereikten haar. Na vier miskramen bracht de koningin op 30 april 1909 een kind ter wereld: prinses Juliana.

Wilhelmina concentreerde zich nu op het moederschap. Haar droom van huwelijksgeluk was vernietigd. Ze was verhard in houding, blik en stem. Maar ergens leefde de ware Wilhelmina voort; die kwam tevoorschijn als ze de bossen van Het Loo in trok om te schilderen. In haar mémoires schreef ze: 'Ik begon om vijf uur 's morgens terwijl de vuurbol achter mij nauwelijks boven de horizon was opgerezen en zijn stralen slechts de hemel en de toppen van de bomen en heel enkele stammen in rossen gloed zetten en het vroege morgenlicht de ontbottende bomen als een staalkaart van kleuren deed zien.'

Wilhelmina nam lessen van bekende kunstenaars. Ze liet een speciaal atelier op wielen construeren - dat nu nog in de stallen op Het Loo te zien is - waarin ze zich makkelijk kon verplaatsen naar de mooiste plekjes van haar koninkrijk. En altijd toonde ze belangstelling voor de ontwikkelingen in de kunst. In 1901 was aan het Lange Voorhout 15 het nieuwe onderkomen van het Haags schilderkundig genootschap Pulchri Studio in gebruik genomen. Voorzitter was de vermaarde maritieme schilder H.W. Mesdag, die met zijn schilderende vrouw Sientje Mesdag-van Houten het middelpunt vormde van de kunstenaarskring. Wilhelmina werd lid van Pulchri Studio. Ze kreeg een eigen ingang aan de Hoge Nieuwstraat en bezocht regelmatig tentoonstellingen waar ze kennis maakte met het werk van de gebroeders Maris, Jozef en Isaëls, Weissenbruch, Jongkind en Toorop.

Wie de statige Pulchri Studio aan het Lange Voorhout nu betreedt komt meteen onder de indruk van de grandeur in de marmeren gangen van het deels 16de eeuwse pand. Over de statige trap met zijn sierlijke trapleuning ga je naar boven en vindt daar een van de mooiste expositiezalen van ons land. In een volmaakte lichtvalling wordt hier moderne en hedendaagse kunst getoond.
Na de dood van prins Hendrik op 3 juli 1934 begon Wilhelmina er over te denken zich terug te trekken uit de poltitiek om zich geheel aan het schilderen te wijden. Maar Juliana die in 1937 getrouwd was en het druk had met haar jonge gezin, voelde er nog niets voor de regeringstaak van haar moeder over te nemen.
Zo begon voor Wilhelmina de laatste en zwaarste fase als koningin: die van de oorlog 1940-'45.
Tijdens haar verblijf in Engeland en vooral na haar terugkeer in haar bevrijde koninkrijk zocht Wilhelmina steeds troost bij het schilderen. Ook Winston Churchill schilderde. Maar waar de godsdienstige koningin uren in Gods de natuur doorbracht 'teneinde haar aard en karakter te begrijpen (..) om haar zo weer te geven als haar Schepper haar heeft gemaakt, verklaarde Churchill: 'Painting a picture is like a battle.'

Op 4 september 1948 - thans vijftig jaar geleden - kwam er bij haar gouden regeringsjubileum voor Wilhelmina een einde aan het koningschap. Ze was vrij om zich over te geven aan de muzen. Ze vestigde zich voorgoed op Het Loo en schreef haar boek 'Eenzaam maar niet alleen'. En ze maakte vele tekeningen, pastels, aquarellen en olieverfschilderijen. Helaas bepaalde ze dat haar werk nooit tentoongesteld mocht worden. Wilhelmina overleed in haar slaap op 28 november 1962 op Het Loo. Ze wilde, net als prins Hendrik, een witte begrafenis. Haar lichaam werd naar den Haag gebracht en opgebaard in de vestibule van het Paleis aan het Lange Voorhout. Duizenden trokken langs de baar om afscheid te nemen van de vrouw, die het Huis van Oranje nieuw aanzien en respect had verleend.

Copyright Thera Coppens

Verschenen in: Nouveau, 2000

 OmslagSuzanne


 johanna en margaretha klein  

  OmslagSuzanne   

 OmslagSophie    

 omslaghortense

E OmslagSuzanneHistorisch Toerisme Bureau

* Nieuw boek * Hofjapon van Prinses Sophie * Bonaparte

 Tromplaan 7A 3742 AA Baarn E. This email address is being protected from spambots. You need JavaScript enabled to view it.

Save

Save

Save

Save

Save

Save

Save

Save

Save

Save

Save

Save

Save

Save

Save

Save

Save

Save

Save

Save

Save

Save

Save

Save

Save

Save

Save

Save

Save

Save

Save

Save

Save

Save

Save

Save

Save

Save

Save

Save

Save

Save

Save

Save

Go to top