Lente 2020
Buiten bloeien viooltjes en de bloesem verdringt zich aan de takken. Binnen liggen de mensen op de bank te lezen. Boeken waarvoor ze nooit tijd hadden, openen zich als voorjaarsbloemen. Het lijkt een frivole lentefantasie. Maar de oorzaak is allerminst iets om blij van te worden. Mijn lezingen over Johanna en Margaretha van Constantinopel zijn voorlopig geannuleerd. Volg de wijzigingen op mijn lezingenagenda.
Vorstin in de hoge middeleeuwen
Vorstin met haar vrouwelijke troubadours, late middeleeuwen (British Library)
Hoe zagen Johanna en Margaretha er uit? Er bestaat geen afbeelding van hen die naar het leven is gemaakt. Want een gelijkend portret was in de hoge middeleeuwen hoogst ongebruikelijk. Vorsten en vorstinnen werden op miniaturen, munten en zegels als iconen weergegeven: altijd jong, gezond en mooi. Toch is er een beeldhouwer die levensechte gestalten uit steen beitelde en daarmee de middeleeuwse mens heel dicht bij ons bracht. Het is de anonieme Meester van Naumburg.
Engelen op de spitsboog van de kapel
In januari bezochten we vanuit Dresden het iets noordelijker gelegen Meissen. Bijna iedereen komt naar die stad voor de befaamde Porzelan Manufactur maar ik zag vooral uit naar de Dom (1250) die op een bergplateau aan de Elbe ligt. Goethe bewonderde het interieur als het mooiste dat de Duitse gotiek heeft voortgebracht. Zoals altijd had Goethe gelijk. Ik raakte onder de betovering van een menigte blanke, gebeeldhouwde engelen, die als een sneeuwbui op de spitsboog van de Fürstenkapelle is neergedaald.
Keizerin Adelheid in de Dom van Meissen
Maar de beeltenis van keizerin Adelheid en keizer Otto I was de mooiste verrassing. Adelheid staat als een levensechte dame op haar sokkel. Ze lacht vrolijk en verleidelijk naar Otto. Haar lippenrood is in meer dan zeven eeuwen niet versleten. Haar elegante, met hermelijn afgezette mantel blijft zo blauw als in de 13de eeuw. Adelheid werd in 1260 - dus tijdens het leven van Margaretha - door de Meester van Naumburg als een moderne dame gebeeldhouwd. Zo moet ook de prinses van Constantinopel haar entree hebben gemaakt in de troonzaal van Parijs: met de duim van haar rechterhand door de ring die aan een koordje om haar hals hangt. Ze krijgt daardoor de hoofse houding, die de vrouw in de hoge middeleeuwen typeert.
Uit enkele Recensies
In het Historisch Nieuwsblad van maart 2020 wordt onder de kop De dochters van de keizer mijn boek lovend besproken. De recensent schrijft: 'Het levensverhaal van de twee dochters van graaf Boudewijn IX van Vlaanderen en Henegouwen leent zich zonder meer voor een spannend filmscenario.'
Lees ook de recensie uit TROUW van zaterdag 7 december waarvan ik de samenvatting aan het slot citeer: 'De reikwijdte van Coppens' oeuvre beslaat inmiddels zo ongeveer het hele afgelopen millennium. Des te bewonderenswaarduiger is het dan ook dat 'Johanna en Margaretha' zo'n rijkgeschakeerd beeld van de vroege dertiende eeuw geeft. Zo erudiet zijn, en dan bijzondere vrouwen van alle tijden in hun overweldigende geschiedenissen plaatsen, dat kan in Nederland alleen Thera Coppens.'
Reactie van professor Frits van Oostrom op mijn nieuwe boek: 'Een prachtige manier om over de Middeleeuwen te schrijven'
In het Geschiedenis Magazine nummer 8 van november/december 2019 verscheen een artikel over De machtige Johanna en Margaretha. Klik hier om het artikel te lezen.
Het bronzen beeld van Johanna en Margaretha door Frans Heirbaut op de Markt in Sint-Niklaas.
Sinds de verschijning van de dubbelbiografie heb ik overal lezingen gehouden. Totdat het coronavirus daar voorlopig een eind aan maakte. In de overvolle bibliotheekzaal van Sint-Niklaas - de stad die in de 13de eeuw van de gravinnen een stuk grond voor uitbreiding kreeg - gebeurde er iets bijzonders: daar stelde iemand zich voor als de beeldhouwer Frans Heirbaut, Hij bleek de maker van een bronzen beeld dat op de Markt staat en veel reacties van de voorbijgangers oproept. Johanna en Margaretha benadrukken daarin de sterfelijkheid van de mens, een geliefd thema in de hoge middeleeuwen, De zusters zijn uitgebeeld als elegante skeletten die zich amuseren met het maken van een hedendaagse selfie.
Ze bekijken zichzelf in een spiegel, een bekend vanitas symsbool dat hun ongeletterde tijdgenoten direct herkenden. De beeldhouwer kreeg in 2019 terecht de Cultuurprijs van Sint-Niklaas voor zijn schepping.
La Reine Blanche luistert naar een minnezanger
De prinsessen van Constantinopel stamden uit een kunstlievend geslacht. Hun grootmoeder Maria van Champagne haalde de beroemde troubadout Chrétien de Troyes aan haar hof en gaf hem opdracht voor het schrijven van zijn heerlijke ridderroman Lancelot of de ridder van de kar Hun neef Thibaud van Champagne bijgenaamd Le Chansonnier was even oud als zijn nichtjes en werd samen met hen opgevoed aan het hof van de Franse koning op het Île- de- la Cité in Parijs.
Thibaud le Chansonnier miniatuur 13de eeuw
Daar vatte Thibaud liefde op voor de beeldschone kroonprinses Blanche en wijdde de mooiste minnepoëzie aan haar. Als de lezingen in de boekhandels weer door mogen gaan zal Paula Bär-Giese onder meer een lied van Thibaud zingen. https://soundcloud.com/user-990003796/thibault-de-champagne-seigneurs-sachiez-qui-or-ne-sen-ira
Muurschildering in het stadhuis van Kortrijk: Diederik van Assenede leest Margaretha en haar schoondochter Beatrix voor uit zijn Floris en Blancefloer
Johanna en Margaretha gaven tijdens hun bewind schrijvers en dichters de mogelijkheid om belangrijke werken te realiseren. Het bijzondere is dat ze voor het eerst in de historie van de Lage Landen niet in het Frans maar in het Diets schreven. Het meesterwerk over De Vos Reinaerde kwam tijdens hun bewind tot stand en was enorm populair. Margaretha had een klerk in dienst die Diedenrik van Assenede heette en de bedwelmende liefdesroman Floris en Blancefloer schreef waarin een aanlokkelijk beeld wordt gegeven van het Midden-Oosten. Dat moet heel veel jonge kruisridders en hun vrouwen hebben gestimuleerd om op kruistocht te gaan.
Het standbeeld van Van Maerlant voor het stadhuis in Damme
Het meest omvangrijke Dietse oeuvre uit de 13de eeuw is geschreven door Jacob van Maerlant. Hij was als klerk bij Margaretha's schoondochter Aleid van Avesnes in dienst op het Zeeuwse eiland Voorne.
Interview
Wil Hordijk interviewt Thera Coppens met dank aan RTV Baarn.
Musea in crisistijd
Alle musea hebben hun deuren gesloten. Zo kunnen we ook niet meer genieten van de jubileumtentoonstelling van de Hermitage. Juwelen! Was wegens succes verlengd tot 6 mei verlengd tot 6 mei. Maar de toekomst is in alle opzichten onzeker.
Veel musea in binnen- en buitenland vonden een digitale oplossing: ze geven virtuele rondleidingen. Kijk onder meer op https://www.vogue.nl/cultuur/cultuur-nieuws/g31660622/musea-virtuele-tour-corona-virus-crisis-google-arts-culture/
Kus of ik zoen
Omslag van de gedichtenbundel Kus of ik zoen
De kus is een tijdloos onderwerp. Onlangs verscheen bij bij uitgeverij Rainbow in Amsterdam de bundel Kus of ik zoen met een verzameling kus-gedichten uit verschillende eeuwen. Van Vondel, Campert tot Van Lennep en Slauerhoff. Er staat ook een gedicht van mij in dat kortweg Kus heet. Kus of ik zoen is een gebonden uitgave met leeslint. Voor maar 15 euro een ideaal cadeau voor verliefden.
Boekenbal 2020
Tot slot een nog vrolijke foto van ons tijdens het boekenbal op 6 maart. Bijna alle schrijvers en uitgevers omhelsde elkaar bij het weerzien; even hartelijk als roekeloos. Nu weten we wel beter. En het thema van de boekenweek verbleekt bij de oproep van Rutte om vooral saamhorig te zijn.
Thera Coppens Maart/April 2020
LezingenagendaToekomst Historisch Toerisme Bureau
U kunt ons volgen op Facebook
