Er zijn inmiddels al genoeg grapjes gemaakt over het wondermooie oor van Mor. Hij portretteerde het oor op al zijn schilderijen met zo’n precisie en toewijding dat het naast het oog wel de aandacht moet trekken. Het oor van Willem van Oranje heeft een heel ander karakter dan het oor van Philips II. Bij de geportretteerde mannen zien we alleen het rechteroor. Bij de getrouwde vrouwen is het linkeroor naar ons toegewend, vaak gesierd met een fijne, gouden oorhanger.
Portetschilder van 16e eeuwse royalties 500 jaar
Het is dit jaar vijfhonderd jaar geleden dat Antonius Mor in een Utrechtse werfkelder werd geboren als zoon van een ‘wolleverver’. Ruim twintig jaar geleden schreef ik een boek over de fenominale portrettist die meer royalties vereeuwigde dan welke kunstenaar ook. Het wordt hoog tijd dat er eens een tentoonstelling aan hem wordt gewijd: Maarten van Rossem maakt er propaganda voor op het filmpje dat hij met mij voor RTV Utrecht maakte. U kunt dat hier zien.
Revelling in the beauties op the south
Wat een mooi moment was het toen ik – jaren geleden- in het groothertogelijk archief in Weimar onverwachts een handgeschreven reisdagboek van prinses Sophie in handen hield. In haar hanenpoten krabbelde ze niet alleen reisindrukken. Het onvoorspelbare karakter van haar extraverte moeder koningin Anna Pavlovna komt herhaaldelijk aan de orde en biedt ons een kijkje in de verbijsterende geestesgesteldheid van deze Romanovdochter.
In de catalogus van de spraakmakende tentoonstelling Classic Beauties in Museum Hermitage Amsterdam schreef ik vorig jaar hier over een artikel dat 'Zwelgen in zuidelijke schoonheid’ heet. U kunt het hier lezen in het Nederlands en ook in de Engelse versie: Revelling in the beauties of the south. A journey to Rome with Princess Sophie and Queen Anna Pavlovna.
Gefeliciteerd jarige Hermitage!
Sinds de Hermitage Amsterdam 10 jaar geleden officieel werd geopend zijn er prachtige tentoonstellingen te zien geweest. Stuk voor stuk spraakmakend door de vormgeving, het thema en de keuze van de objecten uit de schatkamer van de Hermitage in St. Petersburg. De jubileumtentoonstelling wordt deze zomer 2019 gevierd onder de titel De schatkamer! en toont topstukken uit de Russische collectie. Zwervend van het oude Egypte, via Middeleeuwen en renaissance passeren we de omstreden Donna Nude van Leonardo en kunnen het werk vergelijken met Matisse of Picasso. Bij Jan Fabre gekomen ben je als bezoeker overrompeld en kun je bijna opnieuw beginnen om het allemaal in je op te nemen. Te zien tot 25 augustus.
Miniatuur van de maand december uit het psalter van Eleonora van Aquitanië, uit het bezit van de Koninklijke Bibliotheek in Den Haag
Nieuwe boek
Het omslag van mijn nieuwe boek heb ik gisteren mogen zien, een ontwerp waar ik heel blij mee ben. En ik denk dat Margaretha en Johanna gravinnen van Vlaanderen prinsessen van Constantinopel, hoofdpersonen van deze dubbelbiografie ook blij zouden zijn als ze het konden zien. Het blijft voorlopig geheim maar in november verschijnt het boek bij Meulenhoff. Op de afbeelding boven: een bladzijde uit het rijk vergulde psalter van Margaretha.
Een nieuwe lente en een nieuw geluid
Bosje lenteviooltjes door Edouard Manet
Als de lente komt doen ook de oude versregels van de bezeten Tachtigers weer hun intrede: Herman Gorter gaat voorop met de hier boven geciteerde beginregel uit het gedicht Mei. Je vindt het nu alweer terug in reclameboodschappen. Gorters dichter-vriend Willem Kloos noemde het gedicht: een schatkamer van schoonheid.
Ik droeg als scholier de verzen van de Tachtigers altijd bij me en 's nachts lagen ze onder mijn hoofdkussen. Er waren ook toen al genoeg klasgenoten die letterkunde stom en saai vonden. Net als de leerlingen van nu die '..de ouwe meuk' geen bal interesseert.
Onze docent Nederlands was er aan gewend. Ze sloeg de onvolprezen 'Literatuurgeschiedenis bloemlezing' door H.J.M. Lodewick open en zette de lessen met veel gevoel en kennis voort. Vele jaren later was vrijwel iedereen er haar dankbaar voor. Ze kunnen meepraten als het over het Brederode, Vondel, Couperus of de verliefde Floris en Blancefloer gaat.
Floris ende Blanceffloer miniatuur BN Parijs
Sinds de Vrije Universietit in Amsterdam in 2019 de colleges over de Nederlandse Letterkunde heeft afgeschaft, worden daar geen docenten meer opgeleid om de brandende fakkel door te geven. De studenten leren geen Nederlandse poëzie meer en de belangstelling voor onze kostbare erfgoed dreigt te doven. Studenten verleren daarmee het mijmeren over schoonheid. Er is niets gezonders dan mijmeren vooral in onze eeuw die drukker en drukker wordt. Er staan in de universiteitssteden al veel psychologen klaar om de burn-outs van de studenten te blussen. Poëzie zou de mooiste therapie zijn en geeft de studenten bovendien iets mee van de Nederlandse identiteit, waar iedereen in het kabinet zo om roept en niemand meer weet wat het precies is
Gedenksteen Johan Huizinga in de Nieuwe kerk Amsterdam
Begin dit jaar was ik aanwezig bij de onthulling van een gedenksteen voor onze grote Nederlandse historicus en schrijver Johan Huizinga (1872-1945), wiens meesterwerk 'Herfsttij der Middeleeuwen' honderd jaar geleden verscheen en wereldwijd vertaald en bewonderd wordt. Cathelijne Broers directeur van de Nieuwe Kerk en de Hermitage Amsterdam koos in haar toespraak een citaat uit zijn werk dat haar dagelijks inspireert: 'Het is meestal de oorsprong van het nieuwe, wat onze geest in het verleden zoekt.' Het is een regel die ik ook in mijn hart bewaar.
Ik ging naar Bommel om de brug te zien
De Martinus Nijhoffbrug bij Zaltbommel vanuit de gasthuistoren
Omdat Suzanne Leenhoff grote liefde van Edouard Manet in Zaltbommel woonde en ook daar met hem trouwde, ben ik vele malen in Zaltbommel geweest om er onderzoek te doen voor mijn boek: Suzanne en Edouard Manet, Over de liefde van een Hollandse pianiaste en een Parijse schilder. En nog altijd als ik over de Martinus Nijhoffbrug rijd, komen zijn dichtregels vanzelf boven: ' Ik ging naar Bommel om de brug te zien..' De CPNB koos dit gedicht dat de titel 'Moeder de vrouw' draagt, als thema van de afgelopen Boekenweek. Er moeten veel meer bruggen naar dichters worden genoemd. Daar leren de reizigers iets van dat voortaan op de VU wordt verzwegen.
In Edinburgh bevindt zich een heerlijk House of Literature dat Wim Hazeu en ik vorig jaar bezochten. Drie letterkundigen worden er geëerd: Stevenson, Scott en de dichter Robert Bruns (1759-1796). De laatste schreef het bloedstollend schone heimwee-gedicht My heart's ín the Highlands. Sinds Arvo Parth het op muziek zette klinkt het vaak in mijn werkkamer. Toevallig ontdekte ik iemand die het prachtig voorleest: het is His Royal Highness Prince Charles. Op deze wijze propageert hij de Britse letterkunde. Het zou een goed idee zijn voor onze koning: Willem Alexander om ook zoiets te doen. Hij zou bijvoorbeeld iets van Slauerhoff kunnen voorlezen, Marsman of Leo Vroman. De schatkamer van de Nederlanddse poëzie is zo rijk en ligt voor hem open.
In de lente van het jaar 1619 – 400 jaar geleden - werd op het Binnenhof onze staatsman Johan van Oldenbarnevelt onthoofd. Drommen mensen stonden belust op sensatie om het schavot om te zien hoe de al eenenzeventigjarige man steunend op zijn stok het trapje beklom, Omdat hij zich niet door de beul wilde laten blinddoeken zoals de gewoonte was, had hij zijn slaapmuts meegenomen en trok hem diep over zijn ogen voor hij stierf. Het is al zo lang geleden dat ik in mijn boek 'Maurits zoon van de Zwijger' deze gebeurtenis beschreef. Bij het zien van de tentoonstelling in het Haags Historisch Museum was ik nog even ontdaan als toen.
Op de vorige tentoonstelling in het Haags Historisch Museum over Oldenbarnevelt werd verteld dat het echte zwaard waar mee de beul zijn werk deed niet bewaard is gebleven. Maar op de nieuwe tentoobnstelling Johan & Maurits in in het Flehite Museum in Amersfoort komt het echte zwaard wel degelijk tevoorschijn. Het mythische stokske blijft ook een twistpunt voor historici. Er zijn drie 'échte' stokskes bewaard. Wat mij betreft maakt het exemplaar uit het Rijksmuseum in Amsterdam de meeste kans om het ware stokske te zijn, waarop Vondel zijn gedicht inspireerde. Op naar de geboorteplaats van Johan van Oldenbarnevelt waar u tot en met 6 januari 2020 kunt genieten van https://museumflehite.nl/tentoonstellingen/141624824/johan-amp-maurits-van-vriend-tot-vijand
Preek van de Leek – De reis van je leven
Op 27 januari hield ik in de Paaskerk in Baarn de Preek van de Leek getiteld De reis van je leven. Deze lekenpreken blijken in alle steden te worden gehouden en trekken mensen naar de kerk die er gewoonlijk niet meer komen. Ik had Paula Bär-Giese en Hans Meijer uitgenodigd voor de muzikale invulling tussen mijn teksten: een verkorte versie kunt u zien op de link onder de Lezingenagenda. Voor de complete preek kunt u misschien eens een uurtje uittrekken (klik hier) met dank aan RTV Baarn.
Zie ook: historisch toerisme
Thera Coppens Maart 2019
Toekomst Historisch Toerisme Bureau
U kunt ons volgen op Facebook
