Op woensdag 13 november vond in het auditorium van Museum Hermitage in Amsterdam de feestelijke presentatie plaats van mijn nieuwe boek: Johanna en Margaretha gravinnen van Vlaanderen prinsessen van Constantinopel.
Foto: Ruben Groen
Frits van Oostrom: 'Een prachtige manier om over de Middeleeuwen te schrijven'
Eerste exemplaar
Professor Frits van Oostrom was uitgenodigd om het eerste exemplaar te ontvangen. En dat was niet zomaar een verzoek van mij. De geboorte van mijn dubbelbiografie vond in 1996 plaats toen ik zijn bekroonde boek Maerlants wereld in handen kreeg en op bladzijde 108 las:
'Het moet waarschijnlijk mede uit onze nogal masculine kijk op de geschiedenis worden verklaard dat aan deze indrukwekkende vrouw nog nooit een afzonderlijke studie werd gewijd.'
Deze intrigerende regel had betrekking op Aleid van Holland, de leidsvrouwe van Van Maerlant en wat verderop las ik over de man van Aleid:
'Dít was de oudste zoon van wijlen Bouchard van Avesnes en de ontzagwekkende Margaretha gravin van Vlaanderen en Henegouwen. '
De indrukwekkende Aleid en de ontzagwekkende Margaretha. Waarom had ik daar nog nooit iets over gelezen? Bij de verschijning van mijn vier volgende negentiende eeuwse biografieën kwamen die regels van Van Oostrom terug totdat ik er twintig jaar later geen weerstand meer aan kon bieden.
Ik gleed weg in de tijd en landde achthonderd jaar geleden bij de geboorte van Johanna en haar zusje Margaretha. Het kostte me vijf jaar om hun onthutsende levensverhaal te schrijven en al die tijd was het boek uit 1996 van Van Oostrom een dwingende aanmoediging.
Hij had het nog onuitgegeven boek een week eerder gelezen en prees het die middag in Amsterdam uitvoerig. Wie kan dan nog een mooiere presentatie bedenken? De Vlaamse gravinnen zaten blozend op de bladspiegel –ze zijn uit de hoge middeleeuwen neergedaald en u kunt van nu af aan allemaal meelevenin hun strijd tegen de sluwe Franse koningen en de corrupte pausen. Lees over hun liefdeloze echtgenoten en mijn literaire helden in een wereld vol sagen en legenden. Er zijn 36 pagina's met afbeeldingen aan toegevoegd, stambomen en notenapparaat. En wie nog meer wil weten kan terecht op deze website voor uitgebreide, internationale stambomen die geproduceerd zijn door mijn webmaster Odette Franssen.
In Brugge en Kortrijk
Op 20 november hield ik een lezing over Johanna en Margaretha in de literaire salon op de Grote Markt in Brugge. Op 21 november volgde de tweede lezing in de Sint Annazaal op het begijnhof in Kortrijk. Als speciaal cadeau nam ik Paula Bär- Giese en Hans Meijer mee naar België voor het klankdecor van de 13de eeuw. Er klonken prachtige troubadoursliederen uit een eeuw waarin men nog nauwelijks muzieknoten kon noteren. Na de warme ontvangst in België van het zeer geïnteresseerde enthousiaste publiek houd ik nog meer van onze culturele zuiderburen.
Beeld van Johanna van Constantinopel stichteres van het begijnhof in Kortrijk
Geschiedenis Magazine
In het Geschiedenis Magazine nummer 8 van november/december 2019 schreef ik een artikel over De machtige Johanna en Margaretha.
Verborgen verleden van Nederland
Tussen de drukte van de middeleeuwen door heb ik tijd gevonden voor de opname van een TV film over Paleis Soestdijk in de NTR-reeks: Verborgen verleden van Nederland.
Het was een hele stap van de dertiende naar de zeventiende eeuw. De reeks ging op 11 oktober van start met de historie van het Vrijthof in Maastricht. De presentator en acteur Waldemar Torenstra loopt oprecht nieuwsgierig door het verleden, spreekt mensen aan, ontdekt in diepe kelders of hoge torens alle feiten en verhalen die geschiedenis zo leuk maken. Het werkt aanstekelijk!
Samen met Waldemar dwaalde ik door het interieur van prinses Mary Stuart II (1662- 1694) vrouw van Stadhouder Willem III van Oranje. Je vindt haar kostbare keramiek, zilver en schilderijen niet meer op Paleis Soestdijk maar wel in zaal 2.22 van het Rijksmuseum te Amsterdam. De prachtige piramidevazen waarin ze op het jachtslot haar bloemen schikte zijn er van nabij te bewonderen. En ook de schilderijen van Melchior d'Hondecoeter die de wanden van de hal sierden en de pikante mythologische taferelen door De Lairesse uit Mary's slaapkamer hangen in het museum.
De uitzending vond plaats op vrijdagavond 8 november. We hadden de hele avond opnames gemaakt in het Rijksmuseum maar daar is natuurlijk maar een deel van te zien in het laatste deel van de film als de eerste vorstelijke bewoonster Mary Stuart op het historisch toneel verschijnt. U kunt hier de uitzending terugzien. Als u meer over prinses Mary wilt weten leest u nog eens mijn boek: Baarnse lusthoven en hun bewoners en/of Tien vrouwen van Soestdijk, zie Vroegere boeken.
Sinds mijn kindertijd bezocht ik het Gruuthuusemuseum. We stommelden alle houten trappen en trapjes op en af en maakte ongelofelijk veel lawaai in de verstilde kamers. Het mooiste vond ik de portretbuste van Karel V met zijn afneembare hoed.
In het onlangs heropende Gruuthuus staat hij er nog altijd maar de rest van het museum is op spectaculaire wijze vernieuwd. De daarnaast gelegen Onze Lieve Vrouwekerk onderging ook een jarenlange restauratie en is licht en ruim uit de bouwsteigers tevoorschijn gekomen. Hoogtepunt is voor mij nog altijd de graftombe van Maria van Bourgondië op het hoogkoor. Ik schreef er een artikel over in het Museumtijdschrift dat u hier kunt lezen.
De schatkamer is geopend
In september opende de tweede jublileumtentoonstelling van de 10-jarige Hermitage aan de Amstel met Juwelen! De Volkskrant kopte: 'Schitterend!' en daar kan ik niets aan toevoegen. In de grote zaal is een enorme diamant opgesteld die de verrukte bezoekers weerspiegelt. Een duizelingwekkende hoeveelheid edelstenen, diamanten en parels en de trotse portretten waarop Russische vorsten en edelen ze goed zichtbaar dragen.
Tijdens de openingsdag voor de vrienden van de Hermitage vertelde ik drie keer een sprookje uit de schatkamer van de Russische wereld van sagen en legenden.
Afbeelding: Hermitage Amsterdam
Je hebt op tentoonstellingen altijd objecten die je bijblijven, je betoveren en allerlei associaties oproepen. Ik vond onder de tientallen glinsteringen dit zwaantje dat ca 1590 in ons land werd vervaardigd. Het lijfje van de hanger is een forse barokparel en de hals en pootjes zijn van goud, versierd met robijnen, diamanten, parels en email. Dan ben je al bijna op het Zwanenmeer, zie je Lohengrin wanhopig wegvaren en hoor je Tsjaikowski..
De vertrouwde stem van de grootste juwelenhistoricus van ons land Klaas Martijn Akkerman (Tussen kunst en kitsch), leidt je per audioguide langs de juwelen en portretten. Hij vertelt onvergetelijke anecdotes. Hij was ooit te gast tijdens succesvolle historische dagtochten op Gelderse kastelen. Ik publiceerde toen een interview met hem, waarin hij vertelt over zijn leven. Je kunt het op deze website lezen.
 |
 |
Afbeelding: Anton Mor (ca 1519- 1576) en Isaac van Swanenburg (1537-1614)
Dit jaar is het 350 jaar geleden dat Rembrandt overleed. TV series, boeken en tentoonstellingen brengen ons dichter bij een van de grootste kunstenaars die ons land heeft voortgebracht. In de TV serie van Onno Blom was er even aandacht voor de vroegste leraar van Rembrandt: de Leidse schilder Jacob Isaacsz van Swanenburg (1571-1638). Nu was diens vader Isaac van Swanenburg (1537-1614) een tijd in dienst geweest bij Anton Mor toen deze in Antwerpen verbleef. Over deze portretschilder Antonio Moro, bijgenaam de Vlaamse Titiaan, horen we weinig. Maar het is interessant om te zien of en hoe de portretkunst van Mor via Isaac en diens zoon heeft doorgewerkt in Rembrandt. Van Jacob hebben we helaas geen portret maar wel van diens vader Isaac van Swanenburg. Het is in 2019 het 500ste geboortejaar van Anton Mor (hij kwam waarschijnlijk in 1519 ter wereld). Het dubbele herdenkingsjaar is wel een goede gelegenheid om dat eens uit te zoeken.
Afbeelding: Rembrandt Zelfportret ca. 1629, Germanisches Nationalmuseum, Neurenberg
In zijn geboortestad Utrecht is Anton Mor nog altijd niet of nauwelijks bekend. Behalve bij de lezers van mijn boek 'Ánton Mor hofschilder van Karel V' dat nog antiquarisch te krijgen is. Maarten van Rossum maakte er een TV film over voor RTV Utrecht die u hier kunt zien:
Ik wend me nu van de zestiende eeuw tot de dertiende eeuw en ga deze week alvast op promotietour naar Brugge (waar het boek begint) en Kortrijk. En daar word ik begeleid door Paula Bär-Giese en Hans Meijer met minneliederen en serene Marialiederen uit de tijd van Johanna en Margaretha.
Foto: Ruben Groen
Ik wend me nu van de zestiende eeuw tot de dertiende eeuw en ga op in de hoge middeleeuwen. Na het succes van de lezingen in Brugge en op het begijnhof in Kortrijk gaan we ons nu voorbereiden op de lezingen in Nederland. Helaas moesten we de première bij Boekhandel Den Boer in Baarn annuleren en verzetten naar donderdagavond 23 januari 2020. Zet alvast in uw agenda! Ik word daar begeleid door Paula Bär-Giese en Hans Meijer (Musick's Monument) met minneliederen uit de tijd van Johanna en Margaretha. Bovendien zingt Paula een schitterende aria uit de opera Bouchard d'Avesnes door de 19de eeuwse Belgische componist Karel Miry. Later vertel ik er meer over. Kijk verder op de lezingenagenda voor lezingen elders.
Thera Coppens December 2019
LezingenagendaToekomst Historisch Toerisme Bureau
U kunt ons volgen op Facebook
