Jhr Willem van Nassau natuurlijke zoon van prins Maurits als kind
De mooie lente van 2020 zal de geschiedenis ingaan als de lente van het pandemonium. In de lente van 1617 werd Holland getroffen door een uitbraak van de pest. Prins Maurits van Oranje Nassau trok zich terug in zijn sobere appartement op Het Binnenhof. Alle poorten werden gesloten. Zijn twee natuurlijke zonen Willem en Lodewijk van Nassau die als pages aan zijn hof verbonden waren, hield hij bij zich. Ze stonden bekend om hun buitengewone schoonheid.
Portret van Prins Maurits, particulier bezit.
Hun jongste broertje die naar zijn vader vernoemd was, woonde als enige nog bij zijn moeder Margaretha van Mechelen, de bijzit van de prins, in de Haagse Houtstraat. Haar kind viel op 5 juni 1617 ten prooi aan de Zwarte Dood.
Doctor Schnabel de pestarts met zijn kruidenmasker. Gravure 17de eeuw.
De kleren van de kleine Maurits, zijn speelgoed, beddengoed en laarzen werden buiten op een hoop gegooid en verbrand. Het personeel overgoot bakstenen met azijn en bestrooide ze met kruiden. Ze lagen in de hoeken van alle vertrekken te smeulen om kwade dampen te verdrijven. De rouwende moeder bleef ondanks de waarschuwingen in de buurt van Het Binnenhof wonen. Maurits die getergd was door het verlies van hun jongste kind nam die zomer een ingrijpende politieke beslissing: hij koos demonstratief de zijde van de contraremonstranten, die de Kloosterkerk hadden gekraakt. Daarmee verklaarde hij Oldenbarnevelt en diens geloofsgenoten tot zijn religieuze en politieke tegenstanders. Ik heb deze spannende fase uit onze historie beschreven in mijn boek: Maurits zoon van de Zwijger.
Frederik Hendrik en Amalia van Solms met hun dochtertjes. Rijksmuseum Amsterdam
Tijdens het bewind van Frederik Hendrik sloeg de pest opnieuw toe. De rijke patriciërs verlieten massaal de grote steden en zochten veiligheid op hun buitenplaatsen in het groen. Maar Amalia van Solms, de vrouw van de stadhouder, zat met de negenjarige erfopvolger prins Willem en diens zusjes nog in Den Haag.
Prins Willem,in de familie Willempie genoemd, als kind. Portret door Anton van Dyck
De arts raadde Amalia aan via Dordrecht naar het oosten van het land te vluchten. Hij gaf haar amuletten mee die de prinses en haar kinderen tijdens de reis moesten beschermen tegen de pest. Het waren hazelnoten gevuld met kwik die ze aan een kettinkje om hun hals moesten dragen.
Volgens de geleerde artsen werd de pest veroorzaakt door een ongunstige constellatie van Saturnus die 'door drie hete tekens' (Mars, Jupiter) ging.
Rochus de pestheilige op een straatbordje in het naar hem vernoemde Spaanse dorp San Roc.
In de middeleeuwen waren besmettelijke ziektes een gewoon verschijnsel. Een gebed tot de Heilige Rochus zou de gelovigen beschermen tegen de pest. Rochus, die eind 13de eeuw werd geboren, kreeg zelf ook deze ziekte maar volgens de legende werd hij in het bos door een engel genezen. Op alle afbeeldingen tilt de heilige zijn rokje iets op. Dat is geen pikanterie. Hij wil de gelovigen zijn pestbuil op het bovenbeen tonen.
Besmetting tijdens de kruistochten
Tijdens de kruistochten bezweken de kruisridders massaal aan besmettelijke ziektes, vaak nog voor er slag was geleverd tegen de muzelmannen. In mijn nieuwe boek citeer ik uit de kroniek van Joinville, die Lodewijk IX begeleidde op de Zevende Kruistocht. Ook Margaretha van Constantinopels lievelingszoon graaf Willem van Vlaanderen trok met de koning naar het land aan de Nijl. Daar moest hij vele verschrikkingen doorstaan. Joinville schreef: 'Omdat het vastentijd was aten de ridders alleen vis. Ze voedden zich met de vette aal uit het besmette water en kregen allemaal buikloop. De ziekte van het leger was zo, dat het vlees van onze ledematen geheel indroogde en de huid zwart en aardkleurig gevlekt werd als een oude laars.'
Afbeelding van o.m. Saturnus, Mars en Jupiter die door hun stand de ziekte veroorzaakten. Manuscript uit de 15de eeuw
Over Lodewijk de Heilige schreef hij: 'De koning was zo ziek dat zijn tanden in zijn mond rammelden en zijn vlees was bleek, uitgeteerd en hij had buikloop en was zo mager dat de beenderen van zijn rug wonderlijk scherp waren. Omdat hij voortdurend naar het privaat moest, knipte men voor het gemak zijn onderkleding open.'
Margaretha's zoon overleefde dit avontuur, maar keerde zo gauw hij kon terug naar zijn moeder. Lodewijk bleef met zijn koningin en de koningskinderen nog zeven jaren in het Heilige Land.
Hortense 10de druk
Begin mei hoorde ik dat 'Hortense de vergeten koningin van Holland' een 10e druk krijgt.
Lezingen en interviews zijn nu niet mogelijk. Maar gelukkig zijn er nog video-interviews: Wil Hordijk interviewt Thera Coppens met dank aan RTV Baarn.
Vlak na mijn lezing over Johanna en Margaretha gravinnen van Vlaanderen prinsessen van Constantinopel in de mooie boekhandel De Koperen Tuin in Goes sloeg het virus toe en maakte abrupt een einde aan een reeks succesvolle lezingen in Nederland en België. Omdat ik het contact met mijn lezers altijd zo stimulerend vind, besloot ik ook online te gaan. Op 26 mei vindt de eerste Zoomsessie plaats met een leesclub in Soest. De deelnemers die mijn nieuwste boek hebben gelezen, kunnen allerlei vragen stellen. Ik hoop op levendige gesprekken. Leesclubs die ook zin hebben in een historische Zoomsessie kunnen via This email address is being protected from spambots. You need JavaScript enabled to view it. een datum en uur reserveren. Zie verder de lezingenagenda.
Schatkamer van Russische sprookjes
Illustraties van Ivan Bilibin 1876-1942
De sluiting van musea is een van de droevige maatregelen die de regering moest nemen. In De Hermitage aan de Amstel stond de feestelijke jubileumtentoonstelling Juwelen! te flonkeren toen de deuren dicht gingen. Ik bood aan voor de Stichting Vrienden van de Hermitage een podcast te maken van de voordrachten die ik in het auditorium heb gehouden over de Schatkamer van de Russische Sprookjes.
Uit: Finistin de Tovervalk. Het meisje bij de tsaar
Omdat we nu allemaal onervaren eenzame thuiswerkers zijn, heeft het een tijdje geduurd voor ik mijn verhaal – helemaal alleen voor de iPhone – kon inspreken. Maar het is nu allemaal gelukt; het verhaal kunt u horen met daarbij de prachtige Russische illustraties van de kunstenaar Ivan Bilibin. Bekijk het filmpje van ca. 15 minuten hier https://hermitage.nl/nl/tentoonstellingen/open-online-juwelen/russiche-sprookjes-voorgedragen-door-thera-coppens/
Uit enkele Recensies
In het Historisch Nieuwsblad van maart 2020 wordt onder de kop De dochters van de keizer mijn boek lovend besproken. De recensent schrijft: 'Het levensverhaal van de twee dochters van graaf Boudewijn IX van Vlaanderen en Henegouwen leent zich zonder meer voor een spannend filmscenario.'
Lees ook de recensie uit TROUW van zaterdag 7 december waarvan ik de samenvatting aan het slot citeer: 'De reikwijdte van Coppens' oeuvre beslaat inmiddels zo ongeveer het hele afgelopen millennium. Des te bewonderenswaardiger is het dan ook dat 'Johanna en Margaretha' zo'n rijkgeschakeerd beeld van de vroege dertiende eeuw geeft. Zo erudiet zijn, en dan bijzondere vrouwen van alle tijden in hun overweldigende geschiedenissen plaatsen, dat kan in Nederland alleen Thera Coppens.'
Reactie van professor Frits van Oostrom op mijn nieuwe boek: 'Een prachtige manier om over de Middeleeuwen te schrijven'
In het Geschiedenis Magazine nummer 8 van november/december 2019 verscheen een artikel over De machtige Johanna en Margaretha. Klik hier om het artikel te lezen.
Zangeres Paula Bär-Giese en luitist Hans Meijer kunnen voorlopig niet samen met mij optreden. Maar u kunt wel van het mooie lied genieten dat Thibaud le Chansonnier, volle neef van Johanna en Margaretha schreef. Op YouTube vindt u meer werk van Musick's monument.
https://soundcloud.com/user-990003796/thibault-de-champagne-seigneurs-sachiez-qui-or-ne-sen-ira
Gedetineerde vleermuis
De coronacrisis bevordert het lezen van boeken e e-books. Zo bracht de vleermuis, die de fatale verspreiding van het virus op zijn geweten heeft, ons toch nog iets positiefs.Ik vind zelf nu ook meer tijd om te tekenen en te schilderen. Zoals dit portret van de gedetineerde vleermuis.
Thera Coppens mei/ juni 2020
LezingenagendaToekomst Historisch Toerisme Bureau
U kunt ons volgen op Facebook
