Hortense

Hortense
De vergeten koningin van Holland

ISBN 90 290 77875

Uitgeverij Meulenhoff
1ste druk okt. 2006
10e druk 2020

€ 39,99

Ook als e book verkrijgbaar: 9789402304596 € 19,99

Lees het fragment Hoofdstuk 17 uit 'Hortense de vergeten koningin van Holland'

Lees het artikel: Hortense de vergeten koningin van Holland

Lees het artikel: Lodewijk Napoleon

Lees het artikel: Napoleon III 1808-2008 De laatste keizer van Frankrijk

Lees het artikel: Yves Saint Laurent en Hortense

Lees het artikel: Van Pompeji naar Malmaison

Lees het artikel: Keizerin Joséphine, Agnes Block en de bekoring van de ananas

Historische dagtocht: Hortense de Beauharnais, de vergeten koningin van Holland

Historische dagtocht: Napoleon en zijn piramides

Lezingen en concerten Hortense

Hortense Paula

Paula Bär-Giese speelt en zingt de sterren uit de hemel met romances gecomponeerd door Hortense de Beauharnais. We hebben een programma samengesteld met lezing, lichtbeelden, zang- en muziek. Deze evenementen voerden we al met succes uit voor verschillende historische verenigingen en voor boekhandelaren zoals Comenius in Naarden, De Kennemer boekhandel in Haarlem, boekhandel Van Rossum in Amsterdam, de Algemene Boekhandel in Amersfoort, boekhandel De Kler in Wassenaar en boekhandel Den Boer in Baarn. Andere boekhandelaren die het historische Hortense-programma ook graag willen presenteren kunnen een avond reserveren neem dan contact op met This email address is being protected from spambots. You need JavaScript enabled to view it. en/of met This email address is being protected from spambots. You need JavaScript enabled to view it., met Stichting Schrijvers School Samenleving in Amsterdam of met de PR afdeling van Uitgeverij J.M. Meulenhoff in Amsterdam.

Queen Hortense de Beauharnais - Album Artistique de la Reine Hortense (Koninklijk Huisarchief Den Haag)
Les jeunes rêves d'amour
Paula Bär-Giese soprano & pianist
La Reine Hortense project (La Reine d'Hollande 1806-1810)
Recording: Kunstzaal Palace 't Loo, Apeldoorn - The Netherlands

Meer lezen over mijn boek? In De Volkskrant verscheen een eerste interview door Wim Wirtz (u kunt dat op internet terugvinden, zowel via de site van de Volkskrant als via google) gevolgd door een hele reeks radio- en TV interviews zoals in het onvolprezen geschiedenisprogramma van de VPRO radio met de mooie titel O.V.T. (zondagmorgen 29-10-2006). Lees ook het artikel over Hortense dat ik in Cachet publiceerde (klik).

Casta Diva

Sinds Hortense de Beauharnais in ballingschap aan de Bodensee woonde, trok ze elk najaar over de Alpen naar Rome waar leden van de familie Bonaparte hun toevlucht hadden gezocht. In 1831 vormde de eerste uitvoering van Vincenzo Bellini's lyrische opera Norma in Milaan voor een sensatie. De beroemde aria Casta Diva vormt het hoogtepunt van het Belcanto zingen, dat in de 19de eeuw populair bleef.

Paula Bär-Giese sluit elk Hortense –concert af met dit schitterende Italiaanse lied, waarbij ze zichzelf op een broadwood tafelpiano uit 1822 begeleidt. Wie er nog eens kippenvel van wil krijgen kan het opnieuw beluisteren.

Ik heb de Italiaanse tekst voor u laten vertalen:

Kuise Godin, moge jij een zilveren licht
over deze heilige oude planten verspreiden
Naar ons het mooie aangezicht richten,
zonder wolk en zonder sluier.

Temper o Godin,
temper de brandende harten!
Temper ook het onverschrokken vuur!
Verspreid over de aarde die vrede,
Die jij in de hemel laat heersen.

Prins Charles Bonaparte

Prins Charles Bonaparte is de zoon van Lodewijk Jérôme Victor Emanuel Leopold Marie Napoleon. Hij is een rechtstreekse afstammeling van Carlo Buonaparte, de vader van keizer Napoleon en van onze eerste koning Lodewijk.

Op 8 mei 2015 bezocht hij de tentoonstelling Alexander, Napoleon & Joséphine in de Hermitage Amsterdam. De prins is, als stamhouder van het Huis Bonaparte, voorzitter van de Europese Federatie van Napoleontische Steden. Deze federatie heeft als doel Europese steden met een Napoleontische geschiedenis met elkaar te verbinden

Na een gezamenlijke lunch mocht ik hem in de Malmaisonzaal mijn boek over Hortense de Beauharnais overhandigen.

Wat iedereen direct moet opvallen is zijn buitensporige lengte, waardoor hij althans uiterlijk totaal niet op Keizer Napoleon I lijkt. .

TheraPrinsBonaparte

Prins Charles Bonaparte nam op 8 mei 2015 het boek 'Hortense de vergeten koningin van Holland' van Thera Coppens in ontvangst.
Foto: Evert Elzinga

Hortense de Beauharnais, de vergeten koningin van Holland

'Geloof je dat men ons naar Holland wil sturen? Ik kan er niet aan denken zonder dat de tranen in mijn ogen springen,' schreef Hortense de Beauharnais aan haar broer. Maar haar lot was al beslist. Keizer Napoleon creëerde het koninkrijk Holland en verhief zijn broer Louis Bonaparte en diens gemalin Hortense tot koning en koningin van Holland. In juni 1806 hielden ze met de beide prinsjes hun intocht in Den Haag en installeerden zich in Huis ten Bosch. Vier jaar lang van, 1806 tot 1810, was Hortense la reine de Hollande. Aan Lodewijk Napoleon en het Koninkrijk Holland wijdde Paleis Het Loo een grote tentoonstelling. Koningin Hortense speelt daarin een bescheiden rol; de vorstin bracht in totaal slechts zeven ongelukkige maanden in ons land door. In 1810 vluchtte ze vanuit Het Loo in overspannen toestand voorgoed naar haar moeder Joséphine de Beauharnais in Frankrijk. Geen koningin is zozeer belasterd als Hortense, die voor een lichtzinnige vrouw werd gehouden. Wie was ze werkelijk? Thera Coppens schreef het boek 'Hortense de vergeten koningin van Holland' waarin haar ware aard onthuld wordt.

Hortense die in 1783 in Parijs werd geboren, bracht met haar moeder markiezin de Beauharnais haar kleuterjaren door bij haar grande-mère op de suikerplantage van Martinique. Bij het uitbreken van de slavenopstand vluchtten ze naar Parijs en belandden in de hel van de Franse Revolutie. Hortenses vader verloor het hoofd onder de guillotine en haar moeder zat in de gevangenis te wachten op haar doodvonnis. Met haar broertje Eugène zwierf Hortense in doodsangst door de Parijse straten. Maar toen keerde het politieke getij: haar moeder werd vrijgelaten. De nu straatarme weduwe was rijk gezegend met charme en schoonheid; ze verwierf vrienden in de hoogste kringen en veroverde het hart van een Corsicaans militair: Napoleon Bonaparte. Zonder haar kinderen op de hoogte te stellen trouwde de 32-jarige weduwe Joséphine de Beauharnais met de 28-jarige Napoleon. Hortense had een hekel aan haar stiefvader en dat liet ze merken ook. Maar hij nam van zijn veldtocht uit Italië parfums, horloges en juwelen voor haar mee en schreef haar: 'Ik zal voor jullie voelen als een vader en jullie zullen van mij houden als van je beste vriend.'Terwijl Napoleons ster als een komeet steeg, leidde Joséphine een bijna vorstelijk bestaan aan de zijde van de Eerste Consul. Hortense werd naar het meisjespensionaat van Mme Campan gestuurd. De directrice erkende direct de grote talenten die er in het beminnelijke meisje scholen: ze blonk uit in musiceren en zingen. Ze danste sierlijk en onbevangen en werd de beste leerlinge van de schilder Jean Baptiste Isabey. Bovendien was ze een uitstekend actrice.. Haar moeder kocht in de nabijheid van het pensionaat Château de Malmaison. Met haar verfijnde smaak en alle indrukken die ze tijdens haar reis met Napoleon door het klassieke Italië had opgedaan, richtte ze haar buitenplaats in met extravagante elementen: romeinse zuilen, Egytische sfinxen, obelisken en griffioenen. Ze liet tuinen en vijvers aanleggen. In grote kassen kweekte ze tropische gewassen. Er verrees ook een theater bij haar kasteel. De levenslustige Hortense oogstte daar haar eerste successen. Napoleon voelde zich na een week van intensieve arbeid gelukkig op Malmaison waar Joséphine en Hortense hem amuseerden. In hun witte, dunne japonnen, het haar met een lint opbonden a la Grèque leken ze op Popejaanse fresco's. Er was maar een ding dat aan Napoleons geluk ontbrak: een zoon. Joséphine bleek onvruchtbaar en haar positie werd bedreigd. Door Hortense uit te huwelijk aan Louis Bonaparte, de jongere broer van Napoleon, leek het gevaar afgewend. Het was geen gelukkige bruiloft; Hortense en Louis voelden niets voor elkaar. Hortense vervulde echter de liefste wens van haar moeder en baarde negen maanden na het huwelijk een zoon: Napoleon Charles die tot erfgenaam en opvolger van Napoleon werd benoemd. In 1804 kwam haar tweede kind ter wereld: Napoleon Louis. Kort daarna kroonde Napoleon zich tijdens een luisterrijke plechtigheid in de Notre Dame tot keizer van Frankrijk. Hortense keek met de kleine kroonprins aan haar hand toe, hoe haar moeder knielde om gekroond te worden tot keizerin.

DavidKroning
Napoleon breidde zijn macht in Europa uit. Louis Bonaparte en Hortense werden tot koning en koningin van Holland verheven en vertrokken in 1806 naar Den Haag. Ze werden met veel enthousiasme verwelkomd. In Rotterdam spanden hun onderdanen de paarden uit en trokken de koets zelf voort: 'Deze vreugde die geleek op razernij deed koude rillingen over mijn rug lopen,' schreef Hortense in haar mémoires. Haar huwelijk met de sombere, wispelturige en jaloerse koning Lodewijk bleek een ramp. In april 1807 kreeg de kroonprins kroep. De koningin zat aan zijn bedje in Huis ten Bosch: 'De angst nam bezit van mij. Ik riep de Hemel aan. Ik smeekte om gerechtigheid. 'Mijn kind zal niet sterven,' zei ik steeds, 'wat heb ik misdaan? Waarom wil Hij me straffen?'Toen het prinsje overleed stortte Hortense in en moest naar haar moeder in Frankrijk worden gebracht. Na verloop van tijd voegde de koning zich bij haar. In hun gezamenlijke rouw volgde er een korte verzoening. Negen maanden later hoorde koning Lodewijk in Amsterdam dat zijn vrouw in Parijs bevallen was van haar derde zoon: Louis Napoleon. Hij weigerde echter feest te vieren en ontkende het vaderschap. De rusteloze Lodewijk liet in de Wittevrouwenstraat in Utrecht een nieuw koninklijk paleis bouwen. Nauwelijks was het kostelijk gemeubileerd of hij besloot van Amsterdam de hoofdstad te maken en het oude Stadhuis op de Dam te verbouwen tot koninklijk paleis. Tevergeefs commandeerde hij in zijn brieven Hortense naar Holland te komen. Maar Hortense vreesde dat haar zwakke kinderen in het gure klimaat eveneens zouden overlijden. Bovendien moest ze haar moeder troosten, van wie Napoleon zich tenslotte toch liet scheiden.

In april 1810 keerde Hortense op bevel van de keizer terug naar haar koninkrijk. Na een verblijf in Utrecht vertrok ze op Tweede Paasdag naar de hoofdstad. De Amsterdammers zagen nieuwsgierig uit naar de komst van de frivole vorstin over wie zoveel praatjes de ronde deden. Bij het zien van de bleke, magere Hortense was men stomverbaasd: 'Reine misérable!' hoorde ze op straat roepen: 'Onze arme koningin!' Het kille, Koninklijk Paleis op de Dam vergeleek ze met het paleis van de inquisitie. De koning negeerde haar volkomen en hield haar zoon bij haar weg. 'Daar zit ik nu in Amsterdam,' schreef ze aan haar vriendin in Parijs, 'volstrekt alleen. Als ik hier eens zou sterven, verstoken van verzorging en genegenheid! Ik hoef maar in de spiegel te kijken om te beseffen dat de dood nabij is.' Na enige weken was ze er zo slecht aan toe, dat Lodewijk haar wel moest toestaan om naar Het Loo te vertrekken vanwaar ze naar haar moeder in Frankrijk ontsnapte. Om nooit meer terug te keren. Met het koninkrijk Holland was het spoedig gedaan: in Paviljoen Welgelegen in Haarlem tekende koning Lodewijk zijn troonsafstand en vertrok 's nachts met onbekende bestemming.
Na de Slag bij Waterloo en de verbanning van Napoleon moest Hortense in 1815 op straffe des doods met haar kinderen Frankrijk verlaten. Ze vond een ballingsoord in Slot Arenenberg aan de Bodensee. Daar ontplooide ze al haar politieke en creatieve talenten. De al bijna legendarische reine de la Hollande ontving er de grootste kunstenaars van haar tijd als Chateaubriand, Alexandre Dumas, Lord Byron en Franz Liszt. In 1837 is ze daar diep betreurd overleden. Volgens haar laatste wens werd ze in Frankrijk naast de witte tombe van haar moeder keizerin Joséphine begraven. Haar jongste zoon werd later keizer van het Tweede Keizerrijk en besteeg als Napoleon III de troon. Om zijn moeder te eren koos hij een van haar composities van la reine de Hollande als nationale hymne.

Alexandre Dumas en Hortense

cle 19 dumas2delpech

Hierboven ziet u een portret van de grote Franse schrijver Alexandre Dumas (1802-1870), die er volgens zijn eigen woorden naar verlangde zich: '.. aan de voeten van de afgezette majesteit te werpen om te zien, wat er in een vrouw van een koningin overbleef.'

Hij ondernam de lange reis van Parijs naar de Bodensee om Hortense in haar ballingsoord Slot Arenenberg een bezoek te brengen. Wandelend door de wijngaard kwam hij de koningin van Holland onverwachts tegen: 'Nooit heeft een sterveling, die de ontvangstzaal van een koninklijk slot te Den Haag betrad en de troon naderde, waarop zij in al haar macht en verhevenheid in de glans van haar schoonheid gezeten was, een soortgelijke opwinding ervaren,' schreef hij na die eerste ontmoeting.

Hortensia, Hortense

Keizerin Joséphine de Beauarnais had in de empire al 'groene vingers'. In haar tuinen en kassen kweekte ze tropische gewassen. Haar eerste en enige dochter vernoemde ze naar een tropische bloem, die toen nog zeldzaam was in Europa: de hortensia. Hortense de Beauharnais (1783-1837) werd in 1806 koningin van Holland en moest haar moeder, die juist van keizer Napoleon was gescheiden, eenzaam achterlaten in Frankrijk. Joséphine schreef talloze brieven naar Huis ten Bosch en later het Koninklijk Paleis op de Dam.
Ze liet zich portretteren in de symbolische tegenwoordigheid van haar geliefde dochter: op het portret staat naast haar een vaas blauwe hortensia's.

josephhortensias

De brief in de hand van Joséphine verwijst naar hun correspondentie. Aan de andere kant van het doek verwijst een borstbeeld naar Hortenses geliefde broer Eugène de Beauharnais die toen als onderkoning van Italië in Turijn verbleef.

Hortenses graf kreeg eindelijk hortensia's

U herinnert zich misschien hoe ik schreef dat ik na afloop van mijn interview op Château Malmaison naar de kerk van Rueil wandelde, om hortensia's te leggen op haar marmeren grafmonument. La Reine de Hollande is geknield afgebeeld met aan haar zijde een harp en een kroon, attributen van de vorstelijke componiste. Een stenen trapje, afgesloten door een ijzeren hek, leidde naar de grafkelder waar zich de kist van Hortense moest bevinden. Het was een teleurstelling voor me dat de bloemenwinkel op het kerkplein geen hortensia's verkocht. Ik kocht toen maar een armzalige azalea, die ik bij Hortense heb neergezet.

Fotograaf Piet Vermuë die mijn boek had gelezen werd door dit verhaal geraakt en beloofde me dat hij Hortense de juiste bloemen zou gaan brengen. Hij vertrok met zijn vriend naar Rueil, kocht enkele hortensia's en legde ze namens hen en mij op het grafmonument van de koningin. Bovendien klommen ze ongezien over het ijzeren hekje en daalden af in de grafkelder om Hortenses tombe te fotograferen. Het gebeurde allemaal uit liefde en respect en daarom laat ik u graag de foto zien die Piet Vermuë me toezond - met heel veel dank voor dit gevoelige gebaar.

GrafHortense

Napoleon III

In 1808 werd in Parijs de derde en laatste zoon geboren van koningin Hortense en koning Lodewijk van Holland. In 2008 werd daarom in het Napoleonmuseum Slot Arenenberg aan de Bodensee een tentoonstelling aan hem gewijd. Ik ben er naartoe gereisd en het was voor mij een ontroerend moment toen ik weer de treden afdaalde naar de hal van Slot Arenenberg, waar Hortense twintig jaar in ballingschap verbleef. Toen ik mijn boek 'Hortense de vergeten koningin van Holland' ging schrijven vond ik in elke kamer haar adem, alsof ik werkelijk bij haar op visite kwam. Maak een virtuele gang door Hortenses salons en beleef het vanuit uw eigen huis mee.

 Arenenberg Kollage Nap III und EugenieArenenberg Kollage Nap III und Eugenie

Napoleon III de jongste zoon van Hortense en Lodewijk met zijn gemalin keizerin Eugénie.

Hortense in het Rijksmuseum

De Franse schilder Anne-Louis Girodet de Roucy-Trioson (1767-1824) maakte het intrigerende portret van Hortense, dat op de voorkant van mijn boek staat. Maar het is niet het enige exemplaar. In Chateau de Malmaison bevindt zich eveneens een portret van Hortense door Girodet. Elke expert moet toegeven dat er geen kwaliteitsverschil is. We kunnen dan ook niet zeggen wat het origineel en wat de replica is. Om het extra moeilijk te maken is er nog een derde exemplaar van het doek. Daarop draagt Hortense een blauwe japon. Het portret van Girodet is nu weer te zien in het Rijksmsueum te Amsterdam.

De historie van het portret is dramatisch: Hortense was in 1813 zwak en melancholiek. Ze had haar buitenechtelijke kind direct na de geheime bevalling in Zwitserland moeten afstaan en ze treurde om het recente verlies van haar beste vriendin en hofdame Adèle Auguié Mme de Broc die voor haar ogen in een waterval was gestort en verdronken (1813). Op de achtergrond is in de schemering een waterval geschilderd: zo wilde Hortense haar verbondenheid met haar overleden vriendin voor altijd vastleggen.

adeleenhortense

Hortense met haar vriendin Eglé Auguié ca 1802.
Het dubbelportret werd getekend door Adèle Auguié (1784-1813)

Lodewijk Napoleon

de Hollandse jaren
Een reis door het leven van onze eerste koning

Lodewijk 045

Tijdens de opname van de documentaire over Lodewijk Napoleon dwaalde ik met acteur Beppe Costa door Paviljoen Welgelegen in Haarlem

Documentairemaakster en schrijfster Karina Meeuwse ging op zoek naar de Hollandse jaren van de jongere broer van keizer Napoleon, die vier jaar op de troon van Holland zetelde. De TV serie werd deze zomer o.m. door Teleac en een aantal gewestelijke omroepen uitgezonden.

Er is ook een uitvoerig geïllustreerd boek van verschenen. Naast Geert Mak, Paul Rem, Frans Grijzenhout, Martin Bril  e.a. had ik de eer aan dit boek en de TV serie mee te werken.

LodewijkNapoleon

Karakter Uitgevers

ISBN 978 90 6112 836 6

€ 22,95

inclusief dvd met 3 x 20 minuten documentaire.

Tijd voor Victoria

Ongemerkt vinden er verschuivingen in de tijd plaats: in 1819 toen Hortense de Beauharnais La reine de Hollande  in ballingschap leefde en haar stiefvader keizer Napoleon op Sint Helena wegkwijnde, werd in Engeland de latere koningin Victoria geboren. Een andere historische gigant uit een ander historisch tijdperk, zo lijkt het. Maar zo is het niet. De tijd speelt met ons, hakt eeuwen in tijdvakken en bedt stromingen in. Geboorte en sterven tonen zich volstrekt onverschillig voor menselijke maatstaven. Soms zijn er wel verbanden te leggen. Zo maakte koningin Victoria in 1855 een portrettekening van keizer Napoleon III van Frankrijk – de jongste zoon van koningin Hortense en koning Lodewijk – toen deze Engelse koningin bij hem op bezoek was in Parijs. Ze maakte ook een profielschets van keizerin Eugenie, Hortenses schoondochter die la Reine de Hollande nooit heeft gekend.
Koningin Victoria en Hortense hadden een belangrijke eigenschap gemeen: de twee vorstinnen tekenden en schilderden hun leven lang. Hun zelfportretten tonen de overeenkomsten en verschillen: Hortense op ca 14-jarige leeftijd in haar soepele empirejapon en Victoria als 13-jarig stijf Biedermeiermeisje.

hortzelfpjong     victoriazelfportret  

Links een zelfportret van Hortense, rechts een zelfportret in kleur van de 13-jarige koningin Victoria.

Queen Elizabeth II heeft de schetsboeken van Victoria in haar bezit (klik hier om het artikel te lezen).

 japon overdrachtBonaparte

Toen ik op 30 januari 2024 op uitnodiging van Culture Alliance Française een lezing hield over 'Hortense de vergeten koningin van Holland' in de prachtige boekhandel Riemer Barth in Meppel, kwamen er na afloop vragen over de film Bonaparte. Waarom biedt dit spektakel een ander beeld van de Franse keizer dan men zich had voorgesteld?

Bonaparte TVAlle mensen die negatieve recensies hebben gelezen raad ik aan Bonaparte te zien als een losstaand kunstwerk. De regisseur koos voor de momenten die in zijn scenario passen en een meeslepend geheel vormen. Daarom werden er gebeurtenissen overgeslagen of veranderd maar blijven er onvergetelijke, historisch juiste beelden van het tijdperk over.
Het is weer net als bij het meesterwerk Amadeus: natuurlijk is de echte Mozart niet zo'n malloot geweest met een giechel als in de film. Maar Mozarts muziek komt des te krachtiger over. De film heeft de belangstelling voor de genie in brede kringen, van jong tot oud gewekt. Ik heb hem vier keer gezien.
Veel lof verdient ook de film Bonaparte. Ik zag beelden als een visioen voorbij komen. Zoals bijvoorbeeld de pracht van onschuldige paarden, die twee aan twee in de chaos van het slagveld moeten mee draven om de plaats van stervende dieren in te nemen. In de meesterlijke scene van de veldtocht naar Rusland in 1812 plaatst de regisseur de camera onder het brekende ijs en zie je de bloedstollende nederlaag van het Franse leger zich onder water voltrekken. IJskoud keek ik toe.
Aan het einde van het drie uur durende meesterwerk komt ook Hortense in beeld; voor het eerst goed gelijkend en waardig in haar optreden als stiefdochter van Napoleon. Advies: ga die film zien!

E OmslagSuzanneTHERA COPPENS

* SilvesSophie. Macht. Kultur - Regentin im Nachklassischen Weimar * Zeestreken *

 Tromplaan 7A 3742 AA Baarn E. This email address is being protected from spambots. You need JavaScript enabled to view it.

Save

Save

Save

Save

Save

Save

Save

Save

Save

Save

Save

Save

Save

Save

Save

Save

Save

Save

Save

Save

Save

Save

Save

Save

Save

Save

Save

Save

Save

Save

Save

Save

Save

Save

Save

Save

Save

Save

Save

Save

Save

Save

Save

Save

Go to top